İlçenin nüfusu 2000 genel nüfus sayımına göre 52814'dir. Bunun 34787'si ilçe merkezinde, 18027'i ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır. İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; belde, köy ve mahalleden oluşmaktadır.
Ahlat adının kaynağı hakkında halk arasında anlatılan efsane şöyledir: "Van Gölü kıyısında hüküm süren Urartu Kralı "Lat" Med'lerin saldırısına dayanamayınca şehir düşer ve hükümdar da ağır yaralanır. Babasının başını dizine koyan hükümdarın kızı "Ah!" çekerek ince ince göz yaşları dökmektedir. Kızın "Ah! Lat, Ah! Lat" diye yükselen feryadı, Med'lerin şehre girmesine kadar devam eder . Urartu Kralı hayata gözlerini yummuş ancak bilmeyerek çok sevdiği bu şehre ismini vermiştir."
Şehrin en eski sakinleri olan Urartular buraya "Halads" derken, Türkler ve İranlılar "Ahlat", Kürtler "Xelat", Ermeniler "Şaleat", Süryaniler "Kelath" ve Araplar "Hil’at" demişlerdir.
