Özbekler

Kısaca: On dördüncü yüzyıldan îtibaren Orta Asya’da hâkimiyet kuran, bugün çoğunlukla Özbekistan Cumhûriyetinde yaşayan Türk boyu. Özbek halkının târihinin ilk dönemlerine âit bilgi yoktur. Özbeklere bu ad, ilk olarak 1313-1340 yılları arasında hüküm süren Altınordu Hükümdârı Gıyâseddîn Muhammed Özbek tarafından verildi. Daha sonraları 1412-1468 yılları arasında hüküm süren Ebü’l-Hayr’a bağlı Müslüman-Türklerin adı oldu. ...devamı ☟

Özbekler
Özbekler

Özbekler (Şeybaniler) 14. yüzyıldan itibaren Orta Asya’da hakimiyet kuran, bugün çoğunlukla Özbekistan Cumhuriyetinde yaşayan Türk boyu.

Özbek halkının tarihinin ilk dönemlerine ait bilgi yoktur. Özbeklere bu ad, ilk olarak 1313-1340 yılları arasında hüküm süren, Altınordu Hükümdarı Gıyaseddin Muhammed Özbek tarafından verildi. Daha sonraları, 1412-1468 yılları arasında hüküm süren Ebü’l-Hayr’a bağlı Müslüman-Türklerin adı oldu.

Timur Han'ın 1405’te ölümünden sonra zayıflayan Timur İmparatorluğu parçalanmaya başladı. Bu sırada Aral Gölünün ve Seyhun Irmağının kuzeyindeki bölgede dağınık olarak yaşayan Özbekler, Ebü’l-Hayr’ın idaresinde toplanarak, 1428’de onu kendilerine han ilan ettiler. Kısa zamanda kuvvetlenip, çevredeki diğer boyları da hakimiyetleri altına aldılar. Timurlulardan, Harezm’i alıp, Urgenc’i zaptettiler. Siriderya (Seyhun) Irmağı kıyısındaki Sığnak, Arkuk, Suzak, Akkurgan, Özkent gibi şehirleri ülkelerine kattılar ve bunlardan Sığnak’ı başşehir yaptılar. Türkistan taraflarına seferler düzenledilerse de, Kalmuklara yenilerek Sığnak’a çekildiler. Özbeklerin bu zayıf durumundan istifade eden Karay ve Canibek adlı başbuğlar, Özbeklerden bir kısmını etraflarında toplayıp, Çağatay Hanı Esenboğa’ya başvurarak, kendilerine yurt vermesini istediler. Esenboğa, onları, Çağatay Moğol İmparatorluğunun sınır bölgelerine yerleştirdi. Canibek ve Karay’a tabi olarak Özbeklerden ayrılan göçebe boylara, daha sonra Kazak veya Kırgız Kazakları adı verildi. Kırgız Kazaklarını yeniden hakimiyeti altına almaya çalışan Ebü’l-Hayr, 1468’de bir savaşta vefat etti. Ebü’l-Hayr’ın vefatından sonra, Özbekler, Çağatay Moğol hükümdarı Yunus Hana yenilerek dağıldılar. Yunus Han, Ebü’l-Hayr’ın oğlu Şah Budak’ı öldürttü. Dağınık halde bulunan Özbekler, bu hadise üzerine Şah Budak’ın oğlu Muhammed Şeybek’in (Şeybani) etrafında tekrar toplanarak güneye doğru inmeye başladılar.

Bu tarihten itibaren Şeybaniler adıyla da anılan Özbekler, ilk zamanlar, Çağatay Hanı Mahmud Hanın himayesine girerek Türkistan’a yerleştiler. 1500 yılında Timuroğulları Devletindeki iç karışıklıktan yararlanarak, Buhara’yı zaptedip, Timur Hanedanına son verdiler. Maveraünnehir tahtına, Muhammed Şeybani geçti. Timur soyundan gelen Hüseyin Baykara’nın hüküm sürdüğü Harezm’i ve Hüseyin Safi’nin idare ettiği Hive’yi de ele geçiren Özbekler, Çağatay Hükümdarı Yunus Hanın torunu Babür ile uğraştılar. Yapılan bir savaşta, Babür’ü mağlup ederek Taşkent’e çekilmek zorunda bıraktılar. Horasan tarafına da seferler düzenleyip, Belh ve Herat’ı ele geçirdiler. Çağatayların elinde bulunan Taşkent’i de zapteden Özbekler, Çağatay Hanı Mahmud Han ile kardeşi Ahmed Hanı esir aldılar. Böylece Türkistan, Maveraünnehir, Fergana ve Horasan bölgelerine hakim olup, Orta Asya’nın en güçlü devleti haline geldiler.

Özbekler, on altıncı yüzyıl boyunca İran’daki Şii-Safeviler'le devamlı olarak savaştılar. Osmanlılar ve Hindistan’daki Babürlüler'le iyi münasebetler kurmaya çalıştılar. 17 ve 18. yüzyılın ortalarına kadar Astırhanlar Hanlığı'nın hakimiyeti altında kaldılar. 1740’ta, Nadir Şah tarafından, Astırhanlar (Astrahan) Hanlığı yıkıldı.

Nadir Şahın vefatından sonra, hakimiyet Canoğullarının yerine Mangıthanlar sülalesine geçti. Canoğullarının hakimiyeti, 1860 yılına kadar devam etti. 1860’tan itibaren Türkistan içlerine doğru ilerleyen Rusların himayesinde, yarı bağımsız olarak devam eden Buhara Hanlığı'nın hakimiyetinde kalan Özbekler, Rusların baskısı altında yaşadılar. 1917’deki komünist ihtilalden sonra, Rus esaretine karşı harekete geçtiler. Buhara, 1920’de Ruslar tarafından tamamen işgal edilince, Mangıthanlar sülalesi de ortadan kalktı. Kadın-erkek, ihtiyar-çocuk demeden insanların kurşuna dizilmesi, cami ve mescitlerin kapatılıp din adamlarının şehit edilmesinden sonra, Buhara Halk Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet de 1924’te ortadan kaldırıldı.

Bugün Özbekler, 1991’de bağımsızlığını kazanan Özbekistan Cumhuriyeti'nde yaşamaktadırlar. 1984’te 17.5 milyon olan Özbekistan nüfusunun, 12 milyonu Özbeklerden meydana geliyordu. Ayrıca, Tacikistan’da 1 milyon, Türkmenistan’da 240 bin, Kırgızistan’da 450 bin, Kazakistan’da 2 milyon 400 bin kadar Özbek yaşamaktadır. Böylece Orta Asya Türk Cumhuriyetlerindeki toplam Özbek sayısı, 16 milyonu bulmaktadır. Ayrıca Bakınız Türk Boyları

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Özbekler Tekkesi
5 yıl önce

Özbekler Tekkesi, 1752'de Buharalı Nakşibendi dervişler tarafından Ahmet Yesevi geleneğinde Üsküdar, Sultantepe'de kurulan tekke. Türk Kurtuluş Savaşı...

í–zbekler Tekkesi, 1752, 1878 Türk-Rus savaşı, Adnan Adıvar, Ahmet Yesevi, Buhara, Enver Paşa, Halide Edip Adıvar, Karakol Cemiyeti, Kurtuluş Savaşı, Mehmet Akif Ersoy
özbekçe
2 yıl önce

dillerinden biridir. SSCB devrinde Özbekçe adı kullanılmaya başlamadan önce Özbekler kendi dillerini Türkçe olarak adlandırmaktaydı. Örneğin Muhammedemin Fahriddinov'un...

Özbek Türkçesi, Afganistan, Altay Dil Ailesi, Azerbaycanca, Dil, Dil aileleri, Gagavuzca, Hakasça, ISO 639, Karakalpakça, Kazakistan
Sabahattin Özbek
6 yıl önce

Ahmet Sabahattin Özbek (1915, Erzincan, Osmanlı İmparatorluğu - 29 Ağustos 2001, Ankara), Türk siyasetçi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi mezunudur...

Sabahattin í–zbek, Türkiye ülke bayrağı, Türkiye, 10 Nisan, 12 Eylül, 13 Aralık, 15 Nisan, 17 Kasım, 1915, 1972, 1973
Barış Özbek
2 yıl önce

Barış Özbek (14 Eylül 1986, Castrop-Rauxel, Almanya), Türk- Alman eski futbolcudur. BG Schwerin altyapısında futbola başlayan Barış Özbek, 2003-2004'te...

Barış í–zbek, 14 Eylül, 1986, Almanya, Arda Turan, Ayhan Akman, Aykut Erçetin, Futbol, Fırat Kocaoğlu, Galatasaray, Galatasaray Spor Kulübü
Mustafa Özbek
6 yıl önce

Mustafa Özbek, (28 Aralık 1940, Kırıkkale - 15 Nisan 2020, Ankara ) Türk Metal Sendikası eski başkanı. Mustafa Özbek, 1975 yılından beri Türk Metal Sendikasının...

Aysun Özbek
2 yıl önce

Aysun Özbek-Kalkan (d. 18 Mart 1977, İstanbul), millî voleybolcu. Annesi Mısırlı olup 18 Mart 1977'de İstanbul'da doğan Aysun Özbek, voleybola 13 yaşında...

Aysun í–zbek, 18 Mart, 1977, Fenerbahçe Bayanlar Voleybol, Türkiye, Vakıfbank Güneş Sigorta, İstanbul, Ankara Vakıfbank
Selda Özbek
6 yıl önce

Selda Özbek Orpak (d. 15 Nisan 1972, İzmir), Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur. İnstagram: @aslitatloom İlkokul, ortaokul ve liseyi İzmir'de okuyan...

Selda í–zbek, 15 Nisan, 1972, Bizimkiler, Duruşma, Selena, Süper Baba, Tiyatro
Kırgız-Özbek Üniversitesi
6 yıl önce

Kırgız-Özbek Üniversitesi. Kırgızistan'da bulunan bir evrenkent. Rektörü Prof. Dr. M. Mamasaidov'dur. Kırgızistan'daki Özbekler'in eğitimde yaşadıkları...

Kırgız-í–zbek Üniversitesi, Evrenkent, Kırgızistan, Taslak, Yüksek öğretim kurumu, í–zbekler