Türkçe Bilgi: Aminler

Alm. Amin, Fr. Amine, İng. Amine. Amonyaktaki hidrojenin veya hidrojenlerin yerine alkil (R-) veya aril (Ar-) gruplarının girmesiyle meydana gelen bileşikler. Genel olarak ikiye ayrılırlar. 1) Alifatik aminler, 2) Aromatik aminler.

Alifatik aminler: Alifatik aminler de ikiye ayrılır.

A) Monoaminler: Bu sınıf, amonyaktan türemiş olup, amonyaktaki hidrojen atomlarının yerine alkil gruplarının girmesi ile meydana gelmiştir. Amonyağa bağlanan alkil sayısına bağlı olarak üç sınıfa ayrılır:

a) Primer amin RNH2 (birincil amin).

b) Sekonder amin R2NH (ikincil amin).

c) Tersiyer amin R3N (üçüncül amin)

B) Diaminler: Bir alifatik bileşiğin iki ucuna birer amin (-NH2) grubunun girmesiyle elde edilen bileşiklerdir.

Metilen diamin, H2NCH2NH2, tetrametilendiamin (putresin), H2N(CH2)4NH2 ve pentametilendiamin (kadaverin) bu gruba ait birkaç misaldir.

Kimyasal olarak alifatik aminler amonyağa çok benzerler. Oldukça kuvvetli bazlar olup, asitlerle tuz vermek üzere reaksiyon verirler:

CH3-NH2+HCl ® (CH3-NH3)Cl metil amin metil amonyum klorür

Aminlerin bazik özelliği, amin grubuna bağlı olan alkil sayısına bağlıdır. Sekonder aminler, primer veya tersiyer aminlerden daha baziktir.

Trimetil amin ve etilamin gaz olup, suda kolayca çözünür. Bunların dışındaki aminler genellikle sıvı olup, amonyağın kokusuna benzer kokuları vardır. Fakat daha hafiftir. Karbon sayısı çok fazla olan aminler katı olup kokusuzdur. Oda sıcaklığında suda çözünmezler. Aminler bir çok hususlarda amonyağa benzerler. Fakat bunların tutuşabilirliği amonyaktan kolayca ayrılmasını sağlar. Ayrıca alkil amonyum tuzları etanolde çözündüğü halde amonyum tuzları etanolde çözünmez.

Aromatik aminler: Saf aromatik aminler, karışık aromatik aminler, şeklinde gruplandırmak mümkün olduğu gibi, primer, sekonder ve tersiyer aminler şeklinde de gruplandırılırlar.

Aromatik aminler alifatik aminlere nisbeten çok daha zayıf bazdır. Birincil aminler renksiz sıvılar veya kristal katılar olup, suda az çözünürler. Bazı ikincil ve üçüncül aromatik aminler hoş kokulu oldukları halde diğerleri alifatik aminler gibidir.

Bazı aromatik aminler hayvan ve insanda tümör (kanser) yapmaktadır.

a) Primer amin: Amino benzen de denilen anilin olup formülü C6H5NH2’dir.

b) Sekonder amin:

C6H5 - NH2 + ICH3 ® C6H5 - NH - CH3+HI N - metil anilin

Bu bir alifatik-aromatik (karışık) amin olup diğer adı fenil-metil amindir. Kaynama noktası 196 derecedir.

Fenil amonyum klorürün anilin ile olan reaksiyonundan difenil amin elde edilir.

Difenil amin renksiz yaprakçıklar şeklinde olup erime noktası 53 derecedir. Güzel kokuya sahiptir.

c) Tersiyer amin: Saf olanı yani üç tane fenil grubu bulunduran tersiyer amin trifenil amindir (C6H5)3N. Bu, renksiz kristaller halindedir. Erime noktası 127 derecedir. Hemen hemen herhangi bir bazik özellik göstermez ve tuzu yoktur.

Karışık yani alifatik - aromatik aminlerin tersiyeri dimetil anilindir. Dimetil anilin sıvı olup kaynama noktası 194 derecedir. Anilinden daha baziktir.

Kullanılışları: Aminlerin kullanımı oldukça yaygındır. Misal olarak etanol aminlerin bazı kullanılışları verilecektir. Bunlar mono etanolamin dietanolamin ve trietanolamini kapsarlar.

Psikiyatristlerin ilgilendikleri başlıca aminler katekolaminler (bkz.) (bkz.), noradrenalin (bkz.) ve adrenalin (bkz.), serotonin (bkz.) Histamin ve spermin ile spermidin adlı poliaminlerdir. Dopamin, ekstrapiramidal sistemde önemli bir ileticidir ve parkinsonizm, dopamin ihtiva eden nöronların dejenerasyonuyla ilgili görülmektedir. Dopamin sistemindeki aşırı faaliyetin davranış bozukluklarına yol açtığına ve buna şizofrenide (bkz.) rastlandığına dair deliller vardır, noradrenalin, post-ganglionik adrenerjik sinirlerin ileticisidir ve muhtemelen beyinde de bulunmaktadır. Periferide, özellikle alfa reseptörlerini stimüle ederek kan basıncını yükseltir ve periferik vasküler direnci arttırır. Beyinde ise kan dolaşımı azalır. Beyinde noradrenalin, muhtemelen ruhsal durum, öğrenme reaksiyonları ve ödül sistemlerinin temelindeki mekanizmalarla ilgilidir. Adrenerjik sinapsta, ATP ile bir kompleks halinde veziküllerde depo edilip eksositozla salınır. Reseptördeki faaliyetinin sona ermesi, presinaptik terminale yeniden alımına (re-uptake) bağlıdır. Kokain, amfetamin ve imipramin gibi ilaçlar reuptake blokajı yaparak reseptörlerdeki serbest amin seviyesini arttırırlar. Uyarıcı etkileri böyle açıklanabilir. Monoamin oksidaz inhibitörlerinin de, ana enzim olan monoamin oksidazı bloke edip beyindeki serbest noradrenalin seviyesini yükselterek uyarıcı etki gösterdiği düşünülmektedir, öte yandan reserpin, hem katekolamin, hem de serotonin depolarını boşaltır. Reserpinin yarattığı klinik depresyonun nedeni bu olabilir. Noradrenalin metabolizmasıyla ilgili ikinci enzim de katekol-O-metil transferaz olup, noradrenalini O-metilize ederek normetadrenalin ve vanilmandelik aside dönüştürür. Bu enzimin inhibisyonu esasına dayanan bir terapi henüz tarif edilmemiştir. Adrenal medulla'dan salgılanan başlıca hormon adrenalindir, fakat beyinde çok az bir rol oynar. Serotonin (5-HT), periferik ve santral sinir sistemlerinde nöronal bir ileticidir. Tıpkı noradrenalin gibi, antidepresan ilaçların etkisine uğrar. Beyindeki serotonin sistemleri muhtemelen algı, ruhsal durum, uyku, düşünce ve davranışın kontroluyla ilgilidir. Beyin serotonin mekanizmalarının, östrus'daki hipofiz fonksiyonu, ovülasyon ve ACTH salgısını düzenleyen hipotalamik mekanizmalarla ilgili olduğu düşünülmektedir. LSD ve meskalin gibi hallüsinojenik ilaçlar santral serotonin sinapslarının spesifik blokörleridir ve bunların çoğu serotonin'in kimyasal benzerleridir (mesela dimetiltriptamin, psilosibin ve LSD). Rauwolfia alkaloidleri, mesela reserpin, beyindeki serotonin seviyesini düşürür. Serotonin, migrenle de ilgili olabilir. Metiserjid adlı terapötik bileşik 5-HT'nin blokörüdür. Muhtemelen bir santral sinir sistemi ileticisi olmasına rağmen beyin histamininin fonksiyonları hakkında çok az bilgi vardır. Antihistaminikler uyku hali verdiğine göre, uyanıklık fonksiyonlarıyla ilgili olabilir. Spermin ve spermidin adlı poliaminler hakkında ise çok daha az bilgi vardır; halihazırda bunların bilinen başlıca fonksiyonları nükleik asit aracıyla proteinlerin sentezidir. Beyin fonksiyonunda önemli bir rol oynamaları mümkündür. Bazı hastalıklar, beyin histamini ve poliamin bozukluklarıyla ilgili olabilir, (bkz. Monoaminler, genel tanımlama için akıl hastalığının biokimyasal ve nörofizyolojik temelleri'ne bkz.)

Monoetanolamin; madeni yağ, mum ve reçineyi suda eriterek sabunu meydana getirir. Bu çeşit eriyikler tekstil üretiminde, metal kesiminde ve evde kullanılan parke cilalarında faydalıdırlar. Monoetanolamin, bir asid gaz absorbe edici olarak kullanılır ve tekstil imalatındaki son işlemlerde, deterjan ve böcek ilacı imalatında kullanılır. Suda çözünmüş dietanolamin karbondioksidi diğer gazlardan ayırmak için ayrıca sanayide boya ve temizlik maddelerinin elde edilmesinde kullanılır. Bir sentetik ağrı dindirici dietanolaminden yapılır. Trietanolamin de, otomobil radyatörlerine konan anti-frize karıştırılarak, paslanmaya karşı, dokuma sanayiinde elyafların yağlanmasında sabun olarak ve parke cilasında kullanılır. Ayrıca kozmetik, böcek ilacı ve petrolden çıkan kimya maddelerinde asit te’sirini azaltıcı olarak kullanılır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Aminler

Aminler Resimleri

Amin (kimya)

Tersiyer (Kimya)

Primer (Kimya)

Sekunder (Kimya)

Azotlu baz

Deken

Amit

Alkaloid