KEME
1 . Büyük sıçan.2 . Domalan.
Kemelerin sivri ağızları ve kesik üst dudakları vardır. Sadece bir adet keskin dişi ve bir kemirme dişi vardır. Çiğneme dişleri olan diğer dişleri ile birlikte toplam 16 dişi vardır. Kesme dişlerinin kökü yoktur ve ömürleri boyunca büyümeye devam eder. Bu yüzden fazla uzamaması için kemirmekten törpilenmesi gerekir. Kesme ve çiğneme dişleri arasında bir boşluk vardır, buna tıpta Diastema denir.
Kemelerin midesi iki parçaya bölünüktür. Bu bölünmüş mide sistemi ile istifra etmek imkansızdır.
Ayakları ve kuyrukları ya tamamen kılsızdır ya da çok az kıllıdır. Arka ayaklarında beş ama ön ayaklarında sadece dört parmakları vardır. Çünkü bir baş parmak kemenin kemik yapısında bulunur ama okadar kısadır ki, çıkıntı oluşturmaz.
Kemelerde ter üreten organlar eksiktir, bu yüzden fazla sıcaklıklarını kılsız yerlerinden (ayakları, kulakları vs.) dışarıya verirler. Dişilerin boyunundan kıç kısmına kadar varan çok sayıda memeleri vardır.
Siyah ev kemesi kuyruğu hariç 16 ila 23 santim uzunluğu ile 18 ila 26 santim uzunluğuna varan Göçebe kemeden daha küçüktür.
Bu iki keme türünü birbirinden ayırt eden en önde gelen farkları, vücut ve kuyruk uzunluklarıdır; ev kemesinin kuyruğu daima vücudundan daha uzundur. Göçebe kemenin kuyruğu asla vücudundan daha uzun olmaz. Diğer önemli bir fark kulaklarının büyüklükleridir. Ev kemesinin kulakları göçebe kemenin kulaklarından büyüktür.
Kemelerin fiziksel kabiliyetleri
Kemelerin gözleri kafalarının yan taraflarında durdukları için büyük bir alanı aynı anda görebilirler, ama üç boyutlu görme kabiliyetleri yoktur.Koku alma kabiliyetleri çok iyidir. Bu kabiliyeti sadece gıda aramakta değil aynı sürüye ait olan diğer kemeleri tanımak, bir dişinin çiftleşmeye hazır olduğunu anlamak ve hangi hayvanın sakin ve hangi hayvanın stresli olduğunu anlamak içinde kullanırlar.
Duyma kabiliyetleri çok iyidir. Çoğu diğer küçük kemirgenler gibi, kemelerde yüksek dalga (ultraschall) seviyesine kadar duyabilirler. Kulaklarının içinde bulunan denge organlarınında çok gelişmiş bir yapısı vardır ve bir kemenin aşılması imkansız görünen engelleri aşabilmesini sağlar. Tat alma kabiliyetide çok büyüktür, tat alma sensörları sadece ağzında değil bıyıklarında da bulunur.
Yasadığı yerler
Hep insan kültürlerini takip etmiş olan kemelerin bu şekilde tanılmış olduklarından dolayı, çoğu keme türlerinin hala büyük ormanlarda saklı olarak yaşadıkları sıkca unutulur. En çok türleri Güneydoğu Asya`da bulunur. Kemelerin asıl köklerinin Hindistan, Güneydoğu Asya, Yeni guineya ve Avustralya`da aranması gerektiği düşünülür. Ama insanları takip etmelerinden dolayı bazı türleri bütün dünyaya yayılmıştır.Yaşam tarzı
Kemeler sürü halinde, erkekler ve dişiler karışık bir şekilde yaşarlar. Sürü içinde arkadaş olanlar, sosyal bağlantılarını güçlendirmek için birbirlerini idrar ile işaretlendirirler. Kemeler cok sosyal hayvanlardır ve bir hirarşi içerisinde işbirliği yaparlar. Bazı kaynaklarda anlatılan çok ilginç bir siyasi sistemleri, birçok kemelerin bir araya gelmesi ile meydana gelen "``keme kralı``"`dır.Beslenme
Kemeler yeni çevrelere ayak uydurmakta ve hayatta kalma savaşı vermekte çok büyük ustalardır; mesela pirinç kemesi ve bambus kemesi sadece pirinç ya da bambus yedikleri için böyle adlandırılmışlardır. Bazen aç kaldıklarında, sabun, deri, kağıt, tekstil ve tahta, ya da solucan, böcekler ve küçük kuşlar gibi inanılmaz şeyler yeselerde, kemelerin gerçekten her şeyi yedikleri söylenelemez. Eğer et ile bitkisel gıda arasında seçenekleri olursa, bitkisel gıdayı tercih ederler. Eğer kemeler aradıkları her şeyi bulabildikleri bir çevrede yaşarlarsa, yedikleri et miktarı bütün yediklerinin %10`unu oluşturur. Şehirlerde yaşayan kemeler insanların çöplerinden ve depolarından beslenirler. Protein ihtiyaçlarını özellikle fındık türleri ve tohumlar ile giderirler. Kemelerin bir istifra etme refleksine sahib olmadıklarından dolayı, hazm edemedikleri ve yuttukları tehlikeli maddeleri bir kere yuttuktan sonra bir daha çıkaramazlar.Türemek
Kemeler çok doğurganlardır. Daha henüz altı haftalıkken erginleşirler. Alfa dişiler hatta beş haftada bile erginleşebilirler. Böylece bir dişi keme bir yılda altı ya da sekiz defa gebe kalıp yavruluyabilir, ama istatistiklere göre yılda ortalama dört defa yavrularlar. Her gebelikte beş ila onsekiz yavru dünyaya gelir. Gebelik zamanı çoğunlukla Mart, Nisan ve Eylül`dür. Ama bu dünyaya gelen yavruların sadece %5`i hayatta kalmayı başarırlar. Eğer çiftleşme, yeterince gıda olmayan bir zamana rastladıysa, dişi dölü rahiminde geri tutarak gebeliğini daha bereketli bir zamana kadar erteleyebilir. Alfa dişiler diğerleri tarafından beslendirildiği için, gebeliğini hiçbir zaman ertelemeye gerek duymaz, ve diğerlerinden daha çok, yani yirmi civarında yavru dünyaya getirir.
Döllenme
İlk çiftleşme girişimi dişi tarafından başlatılır, çiftleşme hormonları üretir, erkek hayvanlar bunun kokusunu alır. Çiftleşme merasimi altı saate kadar sürebilir, ve sürünün içerisinde gerçekleşirse dişi keme 200 ila 500 kere çiftleşe bilir. Her birisi sadece birkaç saniye sürer, dişi kuyruğunu yana çeker ve böylece erkeğin işini kolaylaştırır. Dişi mümkün olduğu kadar çok erkekle birden çiftleşmeye önem verir, çünkü dölü depolayabilir ve sonunda en güçlü ve sağlıklı erkeğin genleri hedefe ulaşır.
Gebelik
Ortalama 20 ila 24 gün arası sürer. Bu zamanda dişinin çok su içmeye ihtiyacı olur ve proteini zengin olan gıda ile beslenmesi gerekir. kemelerDoğum
Çoğunlukla sabahın erkeninde gerçekleşir. Ev hayvanı olarak yetiştirilmiş kemeler (``Rattus domesticus``), bazen iç güdüleri doğadaki akrabalarınkinden daha zayıf olduğu için, bir yuva yapmayı unuturlar.Kemeler ve insanlar
Kemeler: Kültür`ün takipçileri
Dünyaca tanılan 56 türlerinden insanları takip edip insanların yakınlarında sömürücü olarak yaşamaya alışmış olanları şunlardır:
- Göçebe keme (``Rattus rattus norvegicus``)
- Ev kemesi (``Rattus rattus rattus``)
- İskender kemesi (``Rattus rattus alexandrinus``)
- Meyve kemesi (``Rattus rattus frugivorus``)
- Türkistan kemesi (``Rattus rattus rattoides``)
- Küçük pasifik kemesi (``Rattus rattus exulans``)
- Polinez kemesi (``Rattus rattus concolor``)
- Pirinç kemesi (``Rattus rattus argentiventer``) , (tırmanamaz!)
- Himalaya kemesi (``Rattus rattus nitidus``)
- Malayziya ev kemesi (``Rattus rattus diardii``)
- Savah kemesi (``Rattus rattus brevicaudatus``)
Ev farelerinin renkli türlerinde olduğu gibi, kemelerinde ev hayvanı olarak yetiştirilmelerinden dolayı (``Rattus rattus domesticus``) farklı renkler oluşmuştur. Bu ev hayvanı olarak tutulan keme, göçebe keme`den üretilmiştir. Çok sosyal hayvanlar oldukları için, onları evcilleştirmek hiçte zor değildir. İyimser ve oynamayı seven ev hayvanlarıdırlar. Laboratuvarlarda deneyler için kullanılanlar da ``Rattus domesticus`` türündendir.
Bu altda açıklanacak olan zarar veren Kemeler, sadece üstde sayılmış olan, insanları takip eden Kemeleri kast etmektedir. Büyük ormanlarda ve doğada yaşayan türleri değil.
Yaptıkları zarar
Insanların yakınında yaşayan Keme türleri, insanların mallarına zarar veren haşaratlar olarak görülür. Tarıma verdikleri zarar büyüktür ve bu yüzden sayılarını az tutmak için çeşitli zehirler kullanılır. Çiçek bahçelerinde özellikle kökleri kemirerek zarar verirler.
Ama verdikleri zarar tabiiki sadece bitkilere değildir, binalarda da büyük hasara yol açabilirler. Tahtaları kemirip, duvarlara delikler açabilirler ve su borularının içine yuva yaparak tıkayabilirler. Birde birçok hastalıkların taşıyıcıları olduklarından dolayı, girdikleri yerler dezenfekte edilmesi gerekir.
Kemelerin insanlara geçirdikleri hastalıklar
Dışarıda yaşayan kemeler, birçok başka hayvanlar gibi farklı hastalıkları geçirebilirler.
"``Keme biti``" (``Xenopsylla cheopis``), bir ısırması ile insanlarada Yersinia pestis bakterisini geçirebildiği için, kemeler veba hastalığının taşıyıcısı olabilirler.
Ama orta çağda ki büyük veba salgınlarının gerçekten kemeler tarafından yayıldığı tezi artık en modern bilimde destek bulmuyor. Büyük bir ihtimalle durdurması imkansız olan bir salgındı.
Keme: Virus taşıyıcısı
Kemeler ve diğer küçük kemirgenler, çeşitli ``Borelia`` türlerinin, bakterilerin, asalakların ve hastalıkların taşıyıcılarıdır.
Kemelere karşı uygulanan yöntemler
Evlere giden içme sularının depolandığı yerlerde, kemeleri buradan uzak tutmak için bir sürü yöntem ve kurallar vardır.
Diğer yerlerde en tesirli yöntem zehir kullanmaktır. Ama bu zehir kemeyi hemen yediği gibi değil, çok daha geç öldürmemesi gerekir. Bu yüzden Rodentizid adlı zehir kullanılır. Çünkü eğer bir keme bu yemi yediği gibi derhal ölürse, diğer kemeler bu zehirli yeme dokunmayacak kadar zekidir.
Sınıflandırma
Kemeler yani "Rattus" cinsi, eskiden bu familyada sayılan birçok türü modern bilimde artık diğer familyalara sayılıyor olsalar bile, yinede memeli hayvanların arasındaki en büyük familyalardan biridirler. Eskiden kemelere sayılıpta şimdi diğer familyalara ait oldukları ortaya çıkanlar şunlardır:``Lenothrix``, ``Anonymomys``, ``Sundamys``, ``Kadarsanomys``, ``Diplothrix``, ``Margaretamys``, ``Lenomys``, ``Komodomys``, ``Palawanomys``, ``Bunomys``, ``Nesoromys``, ``Stenomys``, ``Taeromys``, ``Paruromys``, ``Abditomys``, ``Tryphomys``, ``Limnomys``, ``Tarsomys``, ``Bullimus``, ``Apomys``, ``Millardia``, ``Srilankamys``, ``Niviventer``, ``Maxomys``, ``Leopoldamys``, ``Berylmys``, ``Mastomys``, ``Myomys``, ``Praomys``, ``Hylomyscus``, ``Heimyscus``, ``Stochomys``, ``Dephomys`` und ``Aethomys``.
Bunlar çıkarılmasına rağmen yinede kemeler ailesinde 56 "Rattus"-türü kalır. Wilson & Reeder 1993 yılında bu türleri beş sistematik gruba ayırmaya çalışmışlardır. Bu sisteme göre şu şekilde sınıflandırılırlar:
- ``rattus``-Grubu
- Ev kemesi (``Rattus rattus``), Kosmopolit, (Linnaeus, 1758)
- İskender ev kemesi (``Rattus rattus alexandrinus``)
- Meyve kemesi (``Ratus rattus frugivorus``)
- Malayziya kemesi (``Rattus rattus diardii``)
- Savah kemesi (``Rattus rattus brevicaudatus``)
- ``Rattus rattus domesticus``
- ``Rattus rattus albus``
- ``Rattus rattus ater``
- ``Rattus rattus brookei``
- ``Rattus rattus caeruleus``
- ``Rattus rattus chionagaster``
- ``Rattus rattus flaviventris``
- ``Rattus rattus fuliginosus``
- ``Rattus rattus fulvaster``
- ``Rattus rattus intermedius``
- ``Rattus rattus jurassicus``
- ``Rattus rattus latipes``
- ``Rattus rattus leucogaster``
- ``Rattus rattus nemoralis``
- ``Rattus rattus nericola``
- ``Rattus rattus picteti``
- ``Rattus rattus ruthenus``
- ``Rattus rattus sueirensis``
- ``Rattus rattus sylvestris``
- ``Rattus rattus tectorum``
- ``Rattus rattus varius``
- ``Rattus rattus nezumi``
- ``Rattus rattus flavipectus``
- Asya ev kemesi (``Rattus tanezumi``), Dogu- ve güneydogu asya, Temminck, 1844
- Himalaya kemesi (``Rattus nitidus``), Himalaya, Güneydogu asya, (Hodgson, 1845)
- Türkistan kemesi (``Rattus turkestanicus``), Orta asya. (Satunin, 1903)
- ``Rattus tiomanicus``, Malayziya, Endonezya, (Miller, 1900)
- ``Rattus baluensis``, kuzey Borneo, (Thomas, 1894)
- ``Rattus mindorensis``, Mindoro (Filipinler), (Thomas, 1898)
- ``Rattus palmarum``, Nikobaren, (Zelebor, 1869)
- ``Rattus lugens``, Mentawai-Adalari, (Miller, 1903)
- ``Rattus adustus``, Enggano (Endonezya), Sody, 1940
- ``Rattus tawitawiensis``, Tawitawi (Filipinler), Musser & Heaney, 1985
- ``Rattus hoffmanni``, Sulawesi, (Matschie, 1901)
- ``Rattus mollicomulus``, Sulawesi, Tate & Archbold, 1935
- ``Rattus koopmani``, Peleng (Endonezya), Musser & Holden, 1991
- Pirinc kemesi (``Rattus argentiventer``), Güneydogu asya, (Robinson & Kloss, 1916)
- ``Rattus hoxaensis``, Vietnam
- ``Rattus losea``, Güneydogu asya, (Swinhoe, 1871)
- ``Rattus osgoodi``, Vietnam, Musser & Newcomb, 1985
- ``Rattus remotus``, Güneydogu asya
- ``Rattus everetti``, Filipinler, (Günther, 1879)
- ``Rattus tyrannus``, Ticao (Filipinler)
- ``norvegicus``-Grubu
- Göcebe keme (``Rattus norvegicus``), Kosmopolit, (Berkenhout, 1769)
- Renkli keme (``Rattus norvegicus domestica``)
- ``xanthurus``-Grubu
- ``Rattus xanthurus``, Sulawesi, (Gray, 1867)
- ``Rattus pelurus``, Peleng (Indonesien), Sody, 1941
- ``Rattus foramineus``, Sulawesi, Sody, 1941
- ``Rattus bontanus``, Sulawesi, Thomas, 1921
- ``Rattus marmosurus``, Sulawesi, Thomas, 1921
- Neuguinea-Grubu
- ``Rattus novaeguineae``, Neuguinea, Taylor & Calaby, 1982
- ``Rattus praetor``, Neuguinea, Bismarck-Archipel, Salomonen, (Thomas, 1888)
- ``Rattus elaphinus``, Taliabu (Indonesien), Sody, 1941
- ``Rattus feliceus``, Seram (Indonesien), Thomas, 1920
- ``Rattus morotaiensis``, Molukken, Kellogg, 1945
- ``Rattus steini``, Neuguinea, Rümmler, 1935
- ``Rattus mordax``, Neuguinea, (Thomas, 1904)
- ``Rattus sanila``, Neuirland (Papua-Neuguinea), ausgestorben?, Flannery & White, 1991
- ``Rattus giluwensis``, Neuguinea, Hill, 1960
- ``Rattus jobiensis``, Inseln vor NW-Küste Neuguineas, Rümmler, 1935
- ``Rattus leucopus``, Neuguinea, Queensland, (Gray, 1867)
- Australische Gruppe
- ``Rattus lutreolus``, östl. Australien, Tasmanien, (Gray, 1841)
- ``Rattus fuscipes``, östl. und südl. Australien, (Waterhouse, 1839)
- ``Rattus tunneyi``, nördl. und westl. Australien, (Thomas, 1904)
- ``Rattus sordidus``, Neuguinea, Queensland, (Gould, 1858)
- ``Rattus villosissimus``, nördl. Australien, (Waite, 1898)
- ``Rattus colletti``, Northern Territory, (Thomas, 1904)
- ``Rattus hainaldi``, Flores, Kitchener, How & Maharadatunkamsi, 1991
- ``Rattus timorensis``, Timor, Kitchener, Aplin & Boeadi, 1991
- Zugehörigkeit ungeklí¤rt (incertae sedis)
- Pazifische Ratte (``Rattus exulans``), Südostasien, pazifische Inseln, (Peale, 1848)
- ``Rattus annandalei``, Malaiische Halbinsel, Sumatra, (Bonhote, 1903)
- ``Rattus korinchi``, Sumatra, (Robinson & Kloss, 1916)
- ``Rattus montanus``, Sri Lanka, Phillips, 1932
- ``Rattus hoogerwerfi``, Sumatra, Chasen, 1939
- ``Rattus stoicus``, Andamanen, (Miller, 1902)
- ``Rattus nativitatis``, Weihnachtsinsel, (Thomas, 1889)
- ``Rattus enganus``, Enggano (Indonesien), (Miller, 1906)
- ``Rattus macleari``, Weihnachtsinsel, (Thomas, 1887)
- ``Rattus ranjiniae``, südl. Indien, Agrawal & Ghosal, 1969
Kitaplar
- O. Rackham, ``Rattus rattus: the introduction of the black rat into Britain.``v Antiquity 53, 1979, 112-120.
- E. Matisoo-Smith et al, ``Prehistoric mobility in Polynesia: MtDNA variation in Rattus exulans from the Chatham and Kermadec islands.`` Asian Perspectives 38/2, 1999, 186 ff.
- Ph. L. Armitage, ``Unwelcome companions; ancient rats reviewed.`` Antiquity 68, 1994, 231-240.
- P. V. Kirch, ``On the road of the winds`` (Berkeley 2000).
- M. Roberts, ``Origin, dispersal routes and geographic distribution of Rattus exulans, with specific reference to New Zealand.`` Pacific Science 45, 1991, 123-130.
- Don E. Wilson, Deeann M. Reeder: ``Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference``. Smithsonian Books, 1993 ISBN 1560982179
- Günter Grass: Werkausgabe Band 11 ``Die Rí¤ttin``. Steidl Verlag, Göttingen 1997, 493 Seiten, ISBN 3-88243-492-9.
