Phineas Gage

Phineas P. Gage (9 (?) Temmuz, 1823 – 21 Mayıs, 1860), geçirdiği akıl almaz kazanın ardından - büyük, demir bir sırık kafasından beyninin sol frontal lobunu parçalayarak geçmiştir - yaşamda kalmasıyla tanınan Amerikalı bir demir yolu inşaatı ustası. Bu yaralanmanın kişiliğinde ve davranışlarında değişikliklere yol açtığı kaydedilmiştir. Öyle ciddi değişiklikler olmuştur ki, arkadaşları ona artık "bizim Gage" diyememektedirler. Long "Amerikadaki levye vakası" olarak da anılır. Bu vaka "merakımızı tüm öteki vakalardan daha çok kamçılayan, prognozlarımızı sarsan, hatta fizyolojik doktrinleri tamamen yıkan bir vaka" olarak değerlendirilmiştir. Phineas Gage beyinle, özellikle serebral bölümlerle, ilgili ilgili 19. yüzyılın ortalarında yürütülen tartışmaları etkilemiştir ve beynin belirli bölümlerine gelecek zararın kişiliği ve davranışı etkileyebileceğini ortaya koyan ilk vakadır. Gage, nöroloji, psikoloji ve ilgili bilim dallarının eğitim programlarında yer edinmiş bir vakadır; kitaplarda ve akademik makalelerde sıklıkla kendisinden söz edilir. Bunun yanında popüler kültürde de görece küçük bir yeri vardır. Vakayla ilgili bilinen gerçekler oldukça azdır; buna karşın, beyinle ve zihinle ilgili birbirine tamamen karşı duran kuramların desteklenmesinde uzun yıllardır bu vakaya atıfta bulunulur. Yapılan bir anket Gage'le ilgili yapılan sunumlarda - son zamanlarda bile - genellikle alabildiğine çarpıtılmış, abartılmış ve hatta gerçekle taban tabana ters bilgilerin kullanıldığını ortaya koymuştur. belirtilmeli Gage'in, "yakışıklı, iyi giyimli ve kendine güvendiği hatta gururlu olduğu" belli olan dagerreyotipi bir portresi 2009'da kayıtlara geçmiştir. (Aşağıdaki fotoğraf.) Bir araştırmacı bu portrenin, Gage'in başına gelen en ciddi zihinsel değişikliklerin kazayı izleyen sınırlı bir zaman dilimi için etkili olduğu ve Gage'in daha sonraki yaşamında aslında oldukça iyi durumda bulunduğu, sosyal olarak çok daha uyumlu olduğu düşüncesini desteklediğini savunarak bunun bir sosyal kazanım hipoteziyle örtüştüğünü öne sürmüştür. Gage'in ikinci bir portresi de 2010 yılında bulunmuştur. (Sağdaki fotoğraf.) Kaza 13 Eylül 1848'de Gage, Rutland & Burlington Demiryolu için Vermont eyaletinin Cavendish kentinin dışında mıcır katmanı hazırlığı için kaya patlatmakta olan bir grup işçinin ustası olarak çalışmaktaydı. Gage'in görevlerinden biri, bir kaya parçasının gövdesine delik açıldıktan sonra barutu, fitili ve kumu doldurup karışımı deliğin içinde; uzun bir demir levye yardımıyla sıkıştırmaktı. Saat 16.30 sularında, kumun iyi yerleşememiş olmasından kaynaklanması olası bir patlama gerçekleşti: :... barut patladı ve o anda kullanmakta 3 santimetre genişliğindeki ve 45 santimetre uzunluğundaki gereci kafasına doğru fırlattı. Demir boru yüzünün yanından girip, ... sol gözünün arkasından geçti ve kafasının üzerinden çıktı. 19. yüzyılda Gage'in "Amerikadaki levye vakası" olarak anılıyor olması okuyucuları yanıltabilir. O dönemde Amerika'da levyelerin ucunda, bugün "levye" sözcüğünden anlaşıldığı gibi, bükülmüş bir parça veya pençe yapısında bir bölüm olmuyordu. Gage'in "tepme levyesi", "köşesiz ve kullanıldığı için görece aşınmış" bir silindirden ibaretti. :Gage'in yüzüne önce giren uç sivriltilmişti ve bu sivrilme geriye doğru 30 santimetre sürüyordu. Bunun Gage'in yaşamını borçlu olduğu bir durum olması olası. Levye, öteki tepme levyeleri gibi değildi; bölgedeki bir demirci tarafından sahibinin isteğine göre yapılmıştı. 6 kilograma yakın ağırlıyla bu "ani ve beklenmedik ziyaretçi" 25 metreye yakın bir uzaklıkta "kana ve beyne bulanmış" olarak bulundu. Şaşırtıcı bir şekilde Gage birkaç dakika içinde konuşmaya başladı, çok az yardımla veya yardım almadan yürüyebiliyordu ve 1.25 kilometre uzaklıktaki dairesine gidene kadar bir römorkta dik bir biçimde oturabildi. Yanına gelen ilk doktor, Edward H. Williams oldu. :Beynin kasılmaları o kadar belirgindi ki daha aracımdan inmeden, kafasındaki yarayı fark ettim. Ben yarasını incelerken, Bay Gage nasıl yaralandığını çevresindeki bekleşenlere anlatıyordu. O sırada Bay Gage'in söylediklerine inanmadım, ona öyle gelmiş olabileceğini düşündüm. Bay Gage ise borunun kafasının içinden geçtiği konusunda ısrar ediyordu. ... Bay Gage ayağa kalktı ve kustu. Kusarken harcadığı güç, yarım fincan miktarında beyni kafatasından dışarı itti. Bu parça yere düştü. Bir saat sonra Dr. John Martyn vakayla ilgilenmeye başladı: :Burada bunu belirteceğim için kusura bakmayın ama o anda karşılaştığım görüntü, askeri ameliyatlara alışkın olmayan biri için alabildiğine korkunçtu; ne var ki, hasta acısını kahramanvari bir güçle içine gömdü. Beni görür görmez tanıdı ve canının çok yanmayacağını umduğunu söyledi. Bilinci tamamen yerinde ama kanama yüzünden bitkin düşüyor gibiydi. Bedeni de yattığı yatakta, tam anlamıyla bir kan gölünün ortasında kalmıştı. Harlow'un yetenekli ellerine rağmen, Gage'in sağlığına kavuşması uzun ve zor bir süreci gerektiriyordu. Beynindeki basınç Gage'i 23 Eylül'den 3 Ekim'e kadar yarı bilinçli olduğu bir duruma soktu: "Kendisine bir şey söylenmezse seyrek olarak konuşuyor, yanıt verdiğinde de ya bir sözcük ya bir hece söyleyebiliyordu. Arkadaşları ve refakatçileri birkaç saat içinde gelecek bir ölüm bekliyordu; tabutunu, cenaze giysilerini bile hazırlamışlardı." Bütün bunlara rağmen 7 Ekim'de Gage "kendi kendine ayağa kalkmayı başardı ve sandalyesine kadar bir adım yürüdü." Bir ay sonra "merdiven inip çıkabiliyor, evinin yakınlarındaki meydana gidebiliyor" ve Harlow'un bir haftalık yokluğunda Gage "Pazar günleri hariç her gün sokaklarda geziniyor", ailesinin yanına New Hampshire'a gitme isteği "arkadaşları tarafından engellenemiyor, Gage adeta yerinde duramıyordu." Fazla gecikmeden ateşi yükseldi; ama kasımın ortalarında kendisini "her anlamda iyi hissediyor, yine evinin çevresinde gezintilere çıkıyor; başında herhangi bir ağrı sızı olmadığını söylüyordu." Bu noktada Harlow'un gözlemi, Gage'in "eğer denetim altında tutulabilirse, iyileşme yoluna girmiş olduğu" yönündeydi.

Notlar

Kaynakça

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.