Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Raoul Wallenberg

Kısaca: Raoul Wallenberg (4 Ağustos 1912 – 17 Temmuz 1947) İsveçli bir mimar, işadamı, diplomat ve yardımseverdi. İkici Dünya Savaşı sonlarına doğru, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi işgali altında bulunan Macaristan’da, Macar faşistleri ve Nasyonal Sosyalist’lerden, 100.000 i aşkın Yahudinin hayatını kurtarmasından dolayı oldukça saygı ve övgü duyulan biridir. Budapeşte’de, İsveç Özel Elçiliği görevini sürdürürken (Temmuz-Aralık 1944), Wallenberg, Yahudilere dokunulmazlık sağlayabilen pasaportlar verip, İsveç sınırları olarak sayılan, resmi ...devamı ☟

Raoul Wallenberg (4 Ağustos 1912 – 17 Temmuz 1947) 17 Ocak 1945’te Budapeşte’nin Kızıl Ordu tarafından işgali esnasında, Sovyet otoriteler tarafından, casus olduğu şüphesiyle göz altına alındı ve sonra ortadan kayboldu. Daha sonra edinilen bilgilere göre, 17 Temmuz 1947’de Moskova’daki KGB ana üssü ve KGS hapishanesinin bulunduğu Lubyanka binasında öldüğü iddia edildi. Wallenberg’ün KGB Sovyet Hükümeti tarafından yakalanması, casus olduğu şüpheleri, ölümü ve Amerikan istihbaratıyla olan bağları tamamen sır olarak kaldı ve sürekli farklı spekülasyonlarla dile getirildi Macar Yahudilere karşı gösterdiği cesur iyiliklerinden dolayı, Wallenberg, öldüğü iddia edilen 1947’den beri birçok yardımseverlik ödülüne layık görüldü. 1981’de, Wallenberg tarafından hayatı kurtarılan insanlardan biri olan meclis üyesi Tom Lantos, Wallenberg’e fahri vatandaşlık verilmesi için kanun tasarladı. Wallenberg ayrıca,

Kanada

,

Macaristan

ve

İsrail

’de de fahri vatandaşlığa layık görüldü. Wallenberg,

İsrail

’de, Türk Diplomat Selahattin Ülkümen gibi Uluslararası Dürüstler arasına girdi ve dünyanın birçok yerinde sokaklar Wallenberg’ün adını aldı. 1981’de Wallenberg’ün insani ideallerini ölümsüzleştirmeyi amaçlayan, Birleşik Devletler Wallenberg Komitesi kuruldu. Bu Komite her yıl, bu amaç uğruna çabalayan kişilere Raoul Wallenberg ödülü vermektedir. Hayatı Wallenberg 1912’de Stokholm yakınlarında bulunan Kappsta, Lidingö’de, büyükbabası Per Johan Wising ve anneannesi Sophie Wising’in 1882’de inşa ettikleri yazlıklarında dünyaya geldi. Diğer büyük babası Gustaf Wallenberg, Tokyo, İstanbul ve Sofya’da elçiydi. Ailesi 1911’de evlenen Wallenberg’ün babası Raoul Oscar Wallenberg (1888-1912),

İsveç

li bir deniz subayıydı ve Raoul Wallenberg doğmadan üç ay önce kanserden öldü. Annesi Maria Sofia Wising (1891-1979) idi. 1918’de annesi, Frederik von Dardel ile evlendi ve Guy von Dardel adında bir oğulları ve Nina Lagergren adlı bir kız çocukları oldu [1]. 1931’de Wallenberg, Mimarlık okumak için Amerika’daki Michingan Üniversitesi’ne gitti. Üniversite’de İngilizce, Almanca ve Fransızca öğrendi . Amerika’yı tanımak için bütün tatillerde Amerika’yı dolaştı.

İsveç

’e döndüğünde, Amerika’da aldığı diplomayla, ülkesinde mimar olamayacağı haberini aldı. Büyük babası Güney Afrika’nın Cape Town şehrinde, İnşaat malzemeleri satan bir

İsveç

şirketinin ofisinde iş buldu (11). 1935-1936 arasında, Haifa’da, bir Hollanda Banka’sının küçük birimlerinde çalıştı. 1936’da

İsveç

’e döndü ve Orta Avrupa Ticaret Şirketi’nde, ailesinin yardımıyla iş buldu . Şirketin sahibi Kalman Lauer adında bir Macar Yahudiydi. II. Dünya Şavaşı 1938 yılıyla birlikte, Miklos Horthy vekilharçlığı tarafından,

Macaristan

Krallığı’nda bir seri Yahudi karşıtı önlemler alındı. Bu önlemler, Nasyonel Sosyalistler tarafından 1935’te yürürlüğe giren Nürnberg Irk Kanunlarıı model almıştı. Alman emsalindeki gibi, bu kanunlar, Yahudileri iş sahibi olmaktan men eden, devlet için çalışan Yahudilerin sayısını oldukça azaltan ve Yahudilerle, yahudi olmayanlar arasındaki evlilikleri yasaklayan türde kanunlardı. Bu kanunlardan dolayı, Wallenberg’in iş arkadaşı Kalman Lauer, anavatanını ziyaret etmekte zorlanıyordu.

Macaristan

giderek

Almanya

’nın yörüngesine hızlıca girerek, 1940’ta İtilaf güçleri arasına ve 1941’de

Almanya

liderliğinde, Sovyet Birliği’nin işgaline katıldı. İhtiyaçtan dolayı, Wallenberg Lauer’in kişisel temsilcisi oldu ve Lauer’in yerine iş için ve Lauer’in ailesinden kimsenin kalıp kalmadığını öğrenmek için, Budapeşte’ye gitti. Zamanla Macarca öğrendi. Ve 1941’den itibaren, Budapeşte’yi düzenli olarak ziyaret etti . Bir yıl içinde, Wallenberg, Şirketin eş sahiplerinden biri ve uluslararası yöneticisi oldu. Bu kapasiteyle, Wallenberg, savaşın ilk yıllarında

Almanya

’ya ve İşgal altındaki Fransa’ya iş ziyaretlerinde bulundu. Bu iş ziyaretleriyle birlikte, Wallenberg, Nasyonel Sosyalistlerin bürokratik ve idari metotlarını yakından gözleyebildi ve bu inceleme ona sonradan çok yarayacaktı . Bu arada,

Macaristan

’daki durum giderek kötüleşiyordu, çünkü savaşın gidişatı

Almanya

’nın ve müttefiklerinin aleyhine bir sonuca doğru ilerliyordu. Stanlingrad Savaşındaki felaket itilaf yenilgisinden sonra (ki bu savaşta Macar’ların kayıpları 84% oranında olmuştur ) Miklos Horty Hükümeti gizlice Birleşik Devletler ve Birleşik Krallık ile barış görüşmelerine başladı. Horty’nin bu ikili tutumunu öğrenen Hitler, 1944’te

Macaristan

’ın işgal edilmesi emrini verdi. Alman Silahlı kuvvetleri Wehrmacht, Horty’nin yerini alarak, kontrolü ele geçirdi. Budapeşte’de

Almanya

yanlısı piyon bir hükümet kuruldu, ama gerçek güç Alman askeri yöneticisi Edmund Veesenmayer’in elinde kaldı. Nasyonel Sosyalist’lerin kontrolüyle birlikte, Holokost’tan o ana kadar kurtulmuş olan yahudilerin hayatları tehlikeye girdi. 1944 Nisanıyla birlikte Macar yahudiler Polonya’daki toplama kamplarına gönderilmeye başlandı. Nasyonel Sosyalist’lerin nihai çözüm olarak adlandırdıkları fikrin bürokratik yaratıcı olan Adolf Eichmann’ın liderliğinde, günde 12.000 Macar Yahudisi, toplama kamplarına gönderildi .

Şavaş Mültecileri kurulu tarafından görevlendirilmesi

Macaristan

’daki Yahudilerin başlarına gelenler, Holokost’un büyüklüğünün aksine çabucak yayıldı. 1944 baharında, George Mantello, Auschwitz-Bikenau toplama kampının nasıl işlediğini anlatan, şimdilerde Wetzler-Vrba Raporu olarak bilinen raporu halka yaydı. Rapor kamptan kaçan iki kişi tarafından hazırlanmıştı (16). Raporun yayınlanmasından sonra, Amerikan başkanı Franklin D. Roosevelt idaresi; yeni olarak kurulan Savaş Mültecileri Kurulu’na daha fazla ilgi gösterdi. Kurul, Hillel Kook başkanlığındaki aktivist Bergson Grubu, Hazine sekreteri Henry Morgenthau Jr ve

Macaristan

’daki insanlık krizine çare aramakta olan bir grup tarafından kuruldu. Başkan Roosevelt,

ABD

hazine departmanı görevlisi Iver C. Olsen’i Stokholm’e Savaş Mültecileri Kurulu’ nu temsil etmesi amacıyla gönderdi. Olsen özellikle Macar Yahudilerine yardım etmek için görevlendirilmişti. Bu Olsen’in tek görevi değildi çünkü Olsen ayrıca Stratejik Hizmetler Ofisi’nde operasyon bölümünde görevlendirilmişti, bu ofis, savaş zamanında

ABD

’nin casusluk servisini gerçekleştiren kurumdu. Budapeşte’ye gidip, Macar Yahudilerini kurtarma projesini diplomatik görev adı altında yürütebilecek birini bulma çabaları arasında Olsen,

İsveç

li seçkin Yahudilerden bir komite kurdu . Bu uygun kişi Savaş Mültecileri Kurulu’nun kurtarma operasyonunu gerçekleştirecekti . Bu komitenin üyelerinden biri, Wallenberg ‘ün iş arkadaşı Kalman Lauer’di. Lauer, Wallenberg’ü bu görev için tavsiye etti ve 1944 Haziranında Olsen, Wallenberg ile tanıştı. Toplantıdan kısa bir süre sonra Olsen, Wallenberg’ü bu göreve liderlik etmesi için atadı . Budapeşte’deki misyonu Wallenberg, 1944’te Budapeşte’ye ulaştığında, Yahudi karşıtı girişimler birkaç aydır etkisini göstermişti. 1944 Mayıs ve Temmuz ayları arasında, Eichmann ve görev arkadaşları, 400.000 yahudiyi, Polonya’nın güneyinde bulunan Auschwitz-Birkenau toplama kamplarına trenle göndermişti “koruyucu pasaport” (Alm: Schutz-Pass) lar hazırladı. Bu pasaportlar, taşıyıcılarına, vatandaş olma aşamasında olan

İsveç

li statüsü verdi. Taşıyıcılar

İsveç

vatandaşı olduğundan, yahudi olsalar bile toplama kamplarına gönderilmediler. Yasal olmasalar bile, Alman ve Macar yetkililer, bu dokümanı kabul ettiler. Bazen rüşvet aldılar . Macar Yahudilerini kurtarma projesi en üst seviyeye ulaştığında, proje için yaklaşık 350 kişi çalışıyordu . Sahte pasaport düzenleyerek, casusluk yaparak, ve yahudilere barınak sağlayarak, birçok milletten insan, bu projeye destek verdi. Wallenberg, yakalanmamak ve öldürülmemek için her gece farklı bir evde uyumaya başladı . Sovyetler Birliği Budapeşte’yi işgal etmeden iki gün önce, Wallenberg; Eichmann ve diğer arkadaşlarıyla, 70.000 Yahudi’nin yaşadığı Budapeşte Gettosunu patlatma planlarından vazgeçmeleri için rüşvet vererek anlaştı. 1993’te, gizli Sovyet Askeri arşivlerinden çıkan raporlara göre, Wallenberg’ün tutuklama emri Komiser Nikolai Bulganin tarafından verildi ve Wallenberg’ün kaybolduğu gün ise Malinovsky’nin karargahına gönderildi . 2003’te savaş dönemindeki yazışmalar kontrol edildiğinde, yazışmalar Wallenberg’ü, casus olabilir diye Sovyet güçlerine bildiren kişinin, Sovyet ajanı, Macar politikacı Vilmos Böhm olduğunu gösterdi . Wallenberg’e tutuklandığından sonra ne olduğu spekülasyonlara açık kaldı. Birçok tanık, Wallenberg tutukluyken onunla karşılaştıklarını iddia etti. Wallenberg trenle Debrecen’den Romanya üzerinden Moskova’ya gönderildi . 16 Ocak 1945 tarihinde Vladimir Dekanosov,

İsveç

hükümetine Wallenberg’ün, Sovyet otoritesinin koruması altında olduğunu iletti. 21 Ocak 1945’te Wallenberg, Lubyanka hapishanesine transfer edildi. Ölümü 6 Şubat 1957’de Sovyet hükümetinin yayınladığı, 17 Temmuz 1947 tarihli bir dokümanda şu sözler yer alıyordu; “Wallenberg adlı bir mahkumun dün gece bir kalp probleminden dolayı hücresinde öldüğünü rapor ediyorum. Bana verdiğiniz talimatlara uygun olarak, benim bakımımdadır ve otopsi yapabilmek için izninizi istiyorum… Bakanı kişisel olarak ben bilgilendirdim ve bana otopsi yapmadan yakılması emredildi.” " Doküman Smoltsov adlı bir kişi tarafından ve Lubyanka hapishanesi doktoru tarafından imzalanıp, Sovyet Güvenlik Bakanı Viktor Semyonovich Abakumov’a adres edilmişti . 1989’da Wallenberg’ün eşyaları ailesine gönderildi. 1991’de Rus hükümeti tarafından, Wallenberg’ün kaderini incelemek için Alexander Nikoleviç Yakovlev görevlendirildi. Yakovlev’in araştırmaları sonucu, Wallenberg’ün 1947’de Lubyanka’da idam edildiği ortaya çıktı . Bu bilgilerden sonra bile Wallenberg’ün ölümü üzerindeki sis perdesi kalkmadı. Öldüğü rapor edilen tarihten sonra onu gördüğünü iddia eden mahkumlar, konuşmalar esnasında, mahkum

İsveç

li diplomat diye isminin geçmesi ve benzeri iddialar Wallenberg’ün belirtilen tarihte ölmüş olmayabileceğini ortaya koydu. Onurlar Wallenberg iki defa Nobel ödülü için aday gösterildi. (1948-1949)

Arjantin

Buenos Aires’te bir parkta Wallenberg Heykeli var. Heykel İngiltere’de bulunan Philip Jackson tarafından yapılan heykelin replikasıdır.

Avustralya

Melbörn’deki Yahudi Müzesi Holokost ve Araştırma Merkezinde Wallenberg’ün onuruna küçük bir anıt bulunmaktadır. Sidney’de Wallenberg Bahçesi ve Heykeli vardır.

Avusturya

Viyana’daki 22. cadde; Raoul Wallenberg olarak adlandırıldı.

Kanada

1985’te Wallenberg, fahri vatandaş oldu. 17 Ocak (Wallenberg’ün kaybolduğu gün) Raoul Wallenberg günü olarak kabul edilir.

Almanya

Batı ve Doğu Berlin’de iki Sokağa Wallenberg adı verildi.

Macaristan

2003’te fahri vatandaşlık verildi ve birçok sokak Wallenberg’ün adını aldı. Ayrıca Wallenberg Anıt Parkı da açıldı.

İsrail

1986’da Wallenberg’e fahri vatandaşlık verildi. Wallenberg Uluslararası Dürüstler arasına girdi. 5 sokak Wallenberg’ün adını aldı ve Tel Aviv’de bir heykel yapıldı.

Rusya

St. Petersburg’da heykeli var.

İsveç

Kofi Anna’nın açılışına katıldığı bir büyük anıt yapıldı.

ABD

Wallenberg’e fahri vatandaşlık verildi. 1981 ve birçok eyalette Wallenberg’ün anıtı mevcut. Wallenberg adına verilen ödüller

ABD

Raoul Wallenberg Komitesi, her yıl, Raoul Wallenberg’ün yardımseverliği ve cesurluğuna uygun davranışlarda bulunan kişiler, topluluklar ve organizasyonlara Raoul Wallenberg ödülü vermekte. Michingan Üniversitesi, her yıl, üstün yardımseverlik nişanesi olarak Wallenberg madalyası vermekte.

References

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Blaise Compaoré
6 yıl önce

partileri arasında bir anlaşmayla sonuçlandı. Blaise Compaoré Uluslararası Raoul Wallenberg Vakfı Onursal Üyesidir. Compaore’nin beşinci kez cumhurbaşkanı olmasına...
Dohány Sokağı Sinagogu
2 yıl önce

soğuktan ölen iki binden fazla kişi sinagogun avlusuna gömülmüştür. Raoul Wallenberg Emlékpark (anıt parkı)'nda Macar Yahudi Şehitleri Anıtı bulunur; en...
Angelos Sikelianos
2 yıl önce

arşivlendi.  ^ Margie Burns "Archbishop Damaskinos" The International Raoul Wallenberg Foundation İki Dilli Baskıda Angelos Sikelianos'un Seçilmiş Şiirleri...
Budapeşte
2 yıl önce

1944 ve 1945 başlarında Nasyonel Sosyalist Parti soykırımı yoluyla öldü. İsveçli diplomat Raoul Wallenberg Yahudilere İsveç pasaportları vererek ve onları konsolosluk koruması...

Macaristan, Başkent, Avrupa, Şehir
Wilm Hosenfeld
2 yıl önce

anı plaketi bulunmaktadır. Oskar Schindler Karl Plagge Albert Göring Raoul Wallenberg Özel ^ Vogel, s. 66. ^ Vogel, s. 68–69. ^ Vogel, s. 69. ^ The Pianist...
Charles Aznavour
2 yıl önce

Charles Aznavour ve ablası Aida bu kurtarma çalışmaları nedeniyle Raoul Wallenberg Ödülü’ne layık görüldüler. Charles Aznavour’un "Fransa’nın Frank Sinatra’sı"...

Charles Aznavour, 1924, 1946, 1970, 1988, 2002, 22 Mayıs, Aktör, Ararat, Atom Egoyan, Edith Piaf
Behiç Erkin
2 yıl önce

arşivlendi.  ^ "Turkish diplomats honored in New York" (İngilizce). Raoul Wallenberg Vakfı. 1 Kasım 2005. 17 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi...
Uluslararası Dürüstler
2 yıl önce

Among the Nations Witness: "Karoly Szabo played a determining role among Wallenberg's supporters" The Jewish Foundation for the Righteous Auschwitz: Inside...