Dağ

Kısaca: Dağ, çevresindeki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen addır. Türkçe kökeni Çince'deki "tai" sözcüğüne dayanan sözcük "tağ" olarak Türkçe'ye girmiş zamanla da bugün kullanılan halini almıştır. "Dağlık" sıfatı, dağlarla ilişkili ve kaplı alanları tanımlamak için kullanılır. ...devamı ☟

dağ
Dağ

Dağ, çevresine göre çok yüksek olan yeryüzü şekli. Her yüksek yeryüzü şekli dağ değildir.

Türkçe kökeni Çince'deki "tai" sözcüğüne dayanan sözcük "tağ" olarak Türkçe'ye girmiş zamanla da bugün kullanılan halini almıştır." Dağlık" sıfatı, dağlarla ilişkili ve kaplı alanları tanımlamak için kullanılır. "Tepe" ismi verilen yeryüzü şekliyle dağ arasındaki fark, kapladığı sahanın büyüklüğü ile yüksekliğidir.

Dağlar tepelere göre daha geniş saha kaplar ve yükseklikleri tepelerden çok fazladır. Tabanının genişliği ve yüksekliğinin çok fazla olmasına rağmen tepesi düz olan yerler dağ niteliği taşımaz. Böyle yüksekliklere "yayla" adı verilir. Bir yükseltinin (engebenin) dağ olabilmesi için, tabanının geniş ve yüksekliğinin fazla olmasının yanında tabanı üzerine oturtulmuş bir koni şeklinde tepesinin çok dar bir yüzeye sahip olması gerekir.

Dağlar tek tek engebeler halinde olabildikleri gibi yanyana sıralanmış şekilde de bulunurlar. Birbirinin devamı şeklinde uzanan dağlara “sıradağlar” denir. Dağların çok olduğu, sarp ve dik yamaçların sık sık rastlandığı, aralarında yüksek yaylaların bulunduğu geniş bölgelere “dağlık bölge” ismi verilir. Dağların deniz seviyesinden olan yüksekliklerine “dağın mutlak (salt) yüksekliği”, eteklerinden itibaren doruğa kadar olan yüksekliklerine ise “dağın nisbi (bağıl) yüksekliği” denir. Dağlar hakkında araştırma yapan bilim dalına “oroğrafya” adı verilir. On dokuzuncu asır ortalarında gelişmeye başlayan oroğrafya, dağları dış görünüşleri bakımından inceler. İç bünyelerini inceleyen bilim dalı ise “jeoloji”dir. Dağların dış görünüşleri itibariyle incelenmesi iki yönde olur:

  • a) Biçimleri (görünüşleri) bakımından
  • b) Meydana geliş şekilleri bakımından.

Görünüş bakımından, alçak, orta yükseklikte, yüksek, tek dağlar, sıra dağlar, geçitli, geçitsiz dağlar, dilinmiş, yıldız şeklinde uzanışlı (bir noktadan her yöne doğru dağ kollarının açılarak uzanışı), kuş tüyü uzanışlı (kuş tüyü veya yaprak damarları gibi uzanan) ve ızgara uzanışlı dağlar şeklinde isimler alırlar.

Meydana geliş şekilleri bakımından dağlar incelenirken de genel olarak ikiye ayrılır:

  • 1) Meydana geliş zamanlarına göre
  • 2) Meydana geliş hadiselerine göre.

Meydana geliş zamanlarına göre dağlar genç ve eski dağlar olarak ayrılır. Sarp, keskin çizgiler taşıyan dağlar, uzun zaman dış tesirlere maruz kalmadığı için yakın bir geçmişe sahiptir. Yumuşak çizgiler taşıyan bir dağın erozyona uğradığı, yani çok eski zamanlarda meydana geldiği anlaşılır. Bu tarifler genel olup, bazı özel durumlarda bunların tersi olduğu da görülür.

Dağlar genellikle kırılmalar, kıvrılmalar veya yanardağ püskürmelerinden meydana gelmiştir. Bu sebepten kırık dağlar, kıvrım dağlar ve yanardağ isimleri de verilir. Yerkabuğunun iyice sertleşip, kırılgan bir özellik almış bulunan bölümlerinin çeşitli yer hareketleri sonucu kırılarak (fay kaymaları bu şekildeki bir harekettir) meydana gelen dağlara “kırık dağlar” denir. Yurdumuzda Batı Anadolu’daki bazı dağlar ve Orta Avrupa ile Orta Asya’nın bazı dağları kırık dağlardır. Yerleşmiş eski yığınlar kuşağının aralardaki oynak ve kıvrılabilen bölümlerinin yan taraflarda meydana gelen sıkıştırma gibi hareketler neticesinde sıkışma ve kıvrılmalarından meydana gelen dağlar, “kıvrım dağları” ismini alır. Yeryüzünde genellikle birbirine paralel olan sıradağlar kıvrım dağlardır. Türkiye’de kuzey ve güneydeki sıradağlar, Avrupa’da Pirenelerden Asya’da Himalaya Dağlarına kadar olan dağ silsilesi ve Amerika kıtasının batısını bir uçtan diğer uca kateden sıradağlar kıvrım dağlarıdır. Yer kabuğunun zayıf, dayanıksız yerlerinin yer merkezindeki lavların püskürmesi neticesinde meydana gelen, yapısı, yüksekliği ve biçimi püskürme olaylarına bağlı olan dağlar “volkan dağları” veya “yanardağ” ismiyle anılırlar. Yurdumuzdaki Ağrı, Süphan, Erciyes, Nemrut, Karadağ, Karacadağ birer yanardağdır.

Dağların özellikleri

Yüksek dağlar, ve Dünya'nun kutuplarına yakın olarak bulunan dağlar, atmosferin daha soğuk tabakalarıyla birlikte bulunurlar. Bu nedenle sıkça don etkisiyle oluşan buzlanmaya ve erozyona maruz kalırlar.

Bazı süreçlerle en bilinen zirve şekilli dağlar orataya çıkar. Bu dağların bazıları eriyen buzlarla oluşturulan buzul göllerine sahiplerdir, örneğin Bhutan'da tahmini 3.000 buzul gölü bulunmaktadır.
Yeterince uzun dağlar tabanlarından tepelerine kadar çok farklı iklimsel şartlara sahip olurlar ve farklı yüksekliklerde farklı yaşam alanları barındırırlar. Bu zonlarda bulunan fauna ve flora yukarıdaki ve aşağıdaki şartlardan izole olmaya, bu zonlardan üyeler almamaya meyillidir. Bu izole olmuş ekolojik sistemler gökyüzü adası ve/veya mikroklima olarak bilinir. Ağaç ormanları, dağın bir yanında bulunan, ağaçlarla nemlenen, eşsiz ekosistem ormanlardır. Çok uzun dağlar buz ya da karla örtülü olabilirler.

Dağlar yerden daha soğuktur, çünkü Güneş Dünya'yı yerden yukarıya doğru ısıtır. Güneş'in radyasyonu atmosferden geçerek yere iner ve yerküre ısıyı emer. Yerküre'nin yüzeyine en yakın hava, genellikle, daha ılıktır. Dağda yükselen hava, zor ılınır ve sonuç olarak soğur. Hava sıcaklığı normalde, her 300 metre yükseklikte 1 ila 2 C derece düşer.
Dağlar genellikle inssan yaşam alanı olarak düzlüklere göre daha az tercih edilir, buralarda hava daha serttir ve tarım alanları daha az bulunur. Çok büyük yüksekliklerde havada daha az oksijen bulunur ve güneş radyasyonu UV'ye karşı daha az koruma sağlanır. Hipoksiya'nın (kanda az oksijen bulunması) neden olduğu Akut Dağ Hastalığı, daha alçak kesimlerde yaşayıp, 3.500 metreden daha yukarılarda birkaç saatini geçirmiş insanların yarısını etkiler. Dünyaya dağılan dağların ve dağlık dizilerin bir kısmı kendi doğal hallerinde ve ağaç kesimi, madencilik, otlatma için kullanılabildiği gibi az kısmı hepsi için, bazıları ise eğlence (rekreasyon) için kullanılmaktadırlar.

Bazı dağlar sadece ağaçlıkken, bazılarının zirveleri görülmeye değer muhteşem manzaralara sahiptir. Dağdan dağa geçiş yapılıp zirvelere erişilebilir; yükseklik, diklik, düzlük, arazi yapısı, hava ve yol koşulları bu geçişleri etkileyen faktörler olduğu gibi, teleferikler gibi daha kolay ulaşım için yapılmış araçlar da dağlarda bulunabilir.

Dağcılık, hiking, kaya tırmanışı, buz tırmanışı, tepeden aşağı kayma ve kar sörfü gibi eğlence aktiviteleri dağları eğlenceli hale getiren uğraşlardır. Tepeden aşağı kayma gibi akitivitelerde dağlar özellikle düzlükse eğlenceyi arttırıır. Bununla beraber bu tür uğraşlar her zaman için risk taşımaktadır.

Dağ çeşitleri

Dağlar birkaç yolla karakterize edilebilir. Dağların bazıları volkanlardır ve püskürme tarihi ve lav tipiyle karakterize edililebilirler. Diğer dağlar buzlanma süreciyle şekillenddirilmiş olabilir ve buzlanma özellikleriyle tarif edebilirler. Bununla beraber, fayları ve Dünya kabuğundaki katlanmalarıyla ya da tektonik katmanların kıtasal çarpışmalarıyla da (örneğin Himalayalar) örneklendirilebilirler.

Karaların baştan başa şekil ve yerleşimi de dağları ve dağlık yapıları ayrıca tanımlar. Sonuçta bazı dağlar bileşenlerini oluşturan kayaların tipine göre karakterize edilebilirler. Dağları genel olarak şu iki gruba ayırabiliriz: Ya da dağlar şu şekilde de gruplandırılabilir:

Dünya'nın ve Türkiye'nin en yüksek dağları

Dünya'nın en yüksek 10 dağı

Adı Yüksekliği (metre) Dağ Sırası
Everest 8848 Himalaya
K2 Dağı 8611 Karakurum
Kantsindzunga (Kangchenjunga ) 8586 Himalaya
Daulagiri 8168 Himalaya
Nanga Parbat 8126 Himalaya
Ullug Mustay 7723 Kuenkum
Kungur Tag 7719 Pamir
Tiris Mir 7699 Hindikuş
Minya Konka 7590 Szetşuan
Mustag Ata 7555 Pamir

Türkiye'nin en yüksek 10 dağı

Adı Yüksekliği (metre) Dağ Sırası
Büyük Ağrı Dağı 5137 Doğu Anadolu
Süphan 4058 Doğu Anadolu
Cilo Dağı 4116 Doğu Anadolu
Erciyes Dağı 3917 İç Anadolu
Demirkaşık Dağı 3756 Akdeniz
Lorut Dağı 3558 Akdeniz
Kaçkar Dağı 3932 Karadeniz
Üç Doruk Tepe 3709 Karadeniz
Uludağ 2543 Marmara
Akdağ 2446 Ege
Bozdağ 2414 Ege
Karacadağ 1938 Güney Doğu Anadolu

Dünyanın en yüksek 30 dağı

Sıra Dağ Yükseklik (Metre) Bulunduğu sıra
1. Everest Dağı / Sagarmatha / Chomolungma 8,848 Mahalangur Himalaya
2. K2/Qogir/Godwin Austen 8,611 Baltoro Karakoram
3. Kangchenjunga 8,586 Kangchenjunga Himalaya
4. Lhotse 8,516 Mahalangur Himalaya
5. Makalu 8,485 Mahalangur Himalaya
6. Cho Oyu 8,188 Mahalangur Himalaya
7. Dhaulagiri I 8,167 Dhaulagiri Himalaya
8. Manaslu 8,163 Manaslu Himalaya
9. Nanga Parbat 8,126 Nanga Parbat Himalaya
10. Annapurna I 8,091 Annapurna Himalaya
11. Gasherbrum I 8,080 Baltoro Karakoram
12. Broad Peak 8,051 Baltoro Karakoram
13. Gasherbrum II 8,034 Baltoro Karakoram
14. Shishapangma 8,027 Langtang Himalaya
15. Gyachung Kang 7,952 Mahalangur Himalaya
16. Gasherbrum III 7,946 Baltoro Karakoram
17. Annapurna II 7,937 Annapurna Himalaya
18. Himalchuli 7,893 Manaslu Himalaya
19. Distaghil Sar 7,884 Hispar Karakoram
20. Ngadi Chuli 7,871 Manaslu Himalaya
21. Nuptse 7,864 Mahalangur Himalaya
22. Khunyang Chhish 7,823 Hispar Karakoram
23. Masherbrum 7,821 Masherbrum Karakoram
24. Nanda Devi 7,816 Kumaon Himalaya
25. Chomo Lonzo 7,804 Mahalangur Himalaya
26. Batura Sar 7,795 Batura Karakoram
27. Kanjut Sar 7,790 Hispar Karakoram
28. Rakaposhi 7,788 Rakaposhi-Haramosh Karakoram
29. Namcha Barwa 7,782 Assam Himalaya
30. Kamet 7,756 Garhwal Himalaya

dağ

Türkçe dağ kelimesinin İngilizce karşılığı.
[Dag] adj. montane
n. mountain, mount

dağ

yerkabuğunun çıkıntılı, yüksek, eğimli yamaçlarıyla çevresine egemen ve oldukça geniş bir alana yayılan bölümlerine verilen ad; büyük üzüntü, acı.
yaban, yabani; iyileştirmek için vücudun sayrılıklı bölümünde kızgın bir araçla yapılan yanık.
kızgın bir demirle vurulan damga; nişan.

dağ

Türkçe dağ kelimesinin Fransızca karşılığı.
mont [le], cautère [le]

dağ

Türkçe dağ kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Berg, Brandmal, Dom, Erhebung, Erhöhung, Kulm

misafir - 8 yıl önce
dağ:insan eli deymemiş doğada kendiliğinden oluşmuş yüksek inişli çıkışlı olan şeylere DAĞ denir

Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

dağ Resimleri

Dağ
2 yıl önce

kullanılır. Dünya'da birçok dağ olup bunların ortaya çıkış nedeni farklıdır. Bazı dağlar yeryüzünün sıkışmasıyla oluşurken bazı dağlar lavların yeryüzüne çıkıp...

Dağ, ABD, Afrika, Alberta, Amasya, Andlar, Antarktika, Arjantin, Asya, Avrupa, Doğa, Coğrafya, Yağmur, Tepe, Akarsu, Kar, Buz
Doğa Aktiviteleri Grubu
6 yıl önce

tırmanışı, doğa yürüyüşü (trekking) ve oryantiring branşlarında faaliyet göstermektedir. Ayrıca Dağ Filmleri Festivali'ni düzenlemektedir. Kulübün web sitesi...

Doğa Aktiviteleri Grubu, Oryantiring, Dağ Filmleri Festivali, Dağcılık, 2000, İstanbul, Kaya tırmanışı
Dağ Yahudileri
2 yıl önce

Dağ Yahudileri veya Kafkasya Yahudileri (ayrıca Yuhurim olarak bilinirler; İbranice: יהודי קווקז‎, romanize: Yehudey Kavkaz veya יהודי ההרים Yehudey he-Harim;...

Dağ dalgası
6 yıl önce

Dağ dalgası, şiddetli rüzgârda dağ üzerlerinde görülen bir hava fenomeni. Dağ üzerindeki hava akışı dağın iniş yamacında (lee) türbülanslı bir alan oluşturur...

Ekrem Dağ
6 yıl önce

Ekrem Hayyam Dağ (d. 5 Aralık 1980, Mardin), orta saha ve defansın sağında görev yapan Türk asıllı Avusturyalı eski futbolcudur. Mardin'de doğan ve 7...

Dağ keçisi
2 yıl önce

dağ keçisi (Capra ibex) Nübye dağ keçisi (Capra nubiana) (T) Sibiriya dağ keçisi (Capra sibirica) Habeş dağ keçisi (Capra walie) (T) Doğu Kafkas dağ keçisi...

Emrah Dağ
6 yıl önce

Emrah Dağ (d. 19 Temmuz 1987, Kütahya), Türk futbolcudur. 3. Lig ekiplerinden Belediye Kütahyaspor'da oynamaktadır. Futbola Kütahya Telekomspor altyapısında...

Dağ bülbülügiller
6 yıl önce

Dağ bülbülügiller (şarkıcıkuşugiller veya bozboğangiller) (Prunellidae), ötücü kuşlar takımına ait bir kuş familyasıdır. Çok göçmen olmamakla birlikte...