Hiung-nu, M.Ö. 46 yılında Ho-han-ye Tanhu (å‘¼éŸ“é‚ªå–®äº hÅ«hánxií© dÄnyú) ve Çiçi Tanhu (éƒ…æ”¯å–®äº zhí¬zhÄ« dÄnyú) kardeşleri arasında Doğu Hiung-nu ve Batı Hiung-nu olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Hiung-nu`yu Ho-han-ye, Batı Hiung-nu`yu Çiçi yönetti.
Ho-han-ye`nin ölümünden sonra Doğu Hiung-nu Panu (è’²å¥´å–®äº pinyin: púnú dÄnyú, taht: M.S. 46 - ?) ve yeğeni Pi (比 bÇ: tam adı: 醢è½å±é€é®å–®äº: hÇiluí²shÄ«zhúdÄ« dÄnyú)`nin taht kavgasına sahne oldu. M.S. 48 yılında Doğu Hiung-nu, Güney Hiung-nu ve Kuzey Hiung-nu olarak ikiye ayrılmıştır. Pi Güney Hiung-nu`yu, Panu ise Kuzey Hiung-nu`yu yönetmiştir. Ancak Pi`nun yönettiği Güney Hiung-nu, Türkiye Cumhuriyeti`nin tarih literatürüne "Panu`nun yönettiği Batı Hun İmparatorluğu" olarak geçmiştir. PTT kartları Türk Telekom smartkartları Tarihteki Türk Devletleri (İçişleri Bakanlığı) (Word dosyası)
Çin egemenliği gölgesinde yönetilen bu imparatorluk Talas`ın doğusunda Çin`e kadar olan topraklara egemendi. Bu bölgeler Çin seddinin kuzeyinden kansu bölgesini oradan da gobi çöllerini kapsıyordu. Güney Hiung-nu-lar Çin hakimiyetini kabul etmişlerdir ve 216 yılına kadar hanedanlık sürmüştür.
Hiung-nu`lar tüm mirasçıları önce Doğu Hiung-nu`lar, oradan da Güney Hiung-nu-lardır. Ho-han-ye`nin soyu Pi ile devam etmiştir.
Çin`e yakın bölgede bulunan Güney Hiung-nu Çin üstünlüğünü kabul ettiği halde, Baykal gölü ve çevresinde Kuzey Hiung-nu bağımsız kalmayı tercih etmişti. Ancak Çinliler Güney Hiung-nu`yu kışkırtarak Kuzey Hiung-nu`yu yıprattılar. Sonuçta güneyden gelen Güney Hiung-nu`nun hücumleri ile kuzeyden gelen Türk kavimlerinden Tiele`nin akınları arasında sıkıştırılmıştı. Bu nedenle Pi çevresindeki kabileler Talas`ın batısına göç etmişti.
Çin, M.S. 216 yılında da Güney Hiung-nu`yu tamamen yok etti.
Literatürde meydana gelen karışıklık
Türk tarih literatüründe üç tane "Batı Hun İmparatorluğu" ismine rastlanmaktadır.- 1. 16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan "Batı Hun İmaparatorluğu"; Türkiye Cumhuriyeti`nin literatüründe, hiç bir zaman batıda kalmamış bu yönetim "Batı Hun" olarak adlandırılmakta ve Kuzey Hiung-nu`nun ilk tanhu`su olan Panu, Güney Hiung-nu`nun ilk tanhu`su olarak gösterilmektedir.
- 2. Asıl Batı Hiung-nu; Çiçi`nın yönettiği Batı Türkistan`ı kapsayan kısa ömürlü devlettir.
- 3. Avrupa`daki Hun İmparatorluğu da Batı Hun (Avrupa-Batı kastedilerek) olarak bazı kaynaklarda ifade edilmektedir.
Türk tarihi
Kaynakça
reflist- Görsel Yayınları Ansiklopedisi, 7. cilt.
- Hayat Ansiklopedisi, 2. cilt.
- Britanicca Ansiklopedisi.
- J.P.Roux Türklerin Tarihi
- Yeni Türkiye Yayınları, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, 2. cilt
- PTT smartcard 16 Türk devleti koleksiyonu
- 1969 TRT Türk Tarihi Takvimi.
Çince kaynakçası
Fan Ye, ``"Hou Han" Kitabı``, C.89, "Güney Hiung-nu" 79 范曄, 後漢書 å·å…«åä¹ å—匈奴列傳第七åä¹Hiung-nu Soyağacı
bakınız|Hiung-nu tanhular listesi Hiung-nu soyağacıAyrıca bakınız
- Hiung-nu (Doğu Hiung-nu: Ho-han-ye)
- Batı Hiung-nu (Çiçi)
- Kuzey Hiung-nu (Panu)
- Han Zhao
- Hou Zhao
- Xia
- Bei Liang
