Türkçe Bilgi: Duhalar

Duhalar ya da Tuhalar veya Tsaatanlar (kendilerince: Tuʰha Ulǝs, Духалар Duḫalar ya da Тухалар Tuḫalar, Moğolca Цаатан, Tsaatan), Moğolistan'ın orta kuzey bölgesindeki Hövsgöl aymağında (Хөвсгөл аймаг) yaşayan Türk halklarından Tuvaların 2010 yılında 282 kişilik nüfusa sahip soyu tehlike altında olan rengeyiği çobanı tengrici (şamanist) göçebe kabilesidir. Adlandırma Esasen Tuva Cumhuriyetinin Toju (Тожу кожуун) ilinde yaşayan Ak Todu, Soyon Kırgız, Hanaçı, Maat, Balıkçı ve Hular boylarının karışımıdır. Kendi adları olan Duha/Tuha kelimesi Tuga/Tuha, Tuva/Tıva, Tofa ve Tuba adlarıyla kökteştir. Tabgaçlar için kullanılan Toba (Çince 拓跋 Tuòbá) adıyla ilgili olduğu sanılıyor ve kimilerine göre Tuvalar bir dönem Çin'i yöneten Tobaların torunlarıdır. Diğer adları olarak Hövsgöl Uygurları (Moğolca Хөвсгөлийн Уигар) ya da Hövsgöl Uryanhayları (Moğolca Хөвсгөлийн Урианхай) biçimleri de kullanılır. Yörede yaşayan Moğol kabilesi Darhadlar Duhaları "Uygur" (Уигар) olarak adlandırırlar. Moğolistan'da resmi olarak Tsaatan (Цаатан) adı kullanılır ve bu ad Moğolca «rengeyiği» anlamındaki цаа tsaa (ya da цаа буга tsaa buga) ile aitlik bildiren -тан -tan ekiyle kuruludur. Moğolcada bazen Уигар Цаатан Tsaatan ya da Цаатан Уигар Uigar adları da kullanılır. Erken tarihte Soyot-Uryanhaylar (Rusça Сойоты-урянхайцы) ya da Tayga sakinleri (Moğolca Тэйгин Ирджед) adları da kullanılmıştır. Nüfus Yaklaşık 44 aile ve 200-400 kişilik nüfusa sahiptirler ve soyları ve dilleri büyük ölçüde tehlike altındadır. Tsagaannuur sumunda (Цагааннуур сум) 269 kişi bulunur. Moğolistandaki nüfusları 2000 yılında 303 kişi iken 2010 sayımında bu rakam 282 kişidir. Dil Duhaların dilleri Duhaca (Tuʰha sös , SIL International dkh, MultiTree 1hv) Sayan dilleri grubundan Tuvacanın ayrıksı bir lehçesidir ve hızla soyu tükenmektedir. Doğu Tuvacası konuşan Toju Tuvaları ile Tofaların lehçesine daha yakındır. Günümüzde Moğolca ile karışık kullanılmaktadır. UNESCO'ya göre dilleri Buryatya'daki Soyotların dili içinde değerlendirilir ve kültürleriyle birlikte yok olma tehlikesindedir. Rusçada Soyot-Tsatan dili () adı altında ele alınır ve iki lehçesinden biri Buryatya'daki Soyotların (сойыт тыл Soyıt tıl) diğeri ise Moğolistan'daki Duhaların (тyъha тыл Tuha tıl) şivesidir. Din Günümüzde Duhaların dini, Moğollar gibi Budizm değil Türk şamanizmi adı da verilen Tengriciliktir. Ekonomi Kızılderililer gibi çadırlarda (çum) barınan Duhalar rengeyiklerini ulaşım aracı olarak kullandıkları gibi boynuz ve sütünden de yararlanırlar, fakat genelde etini yemezler ve et ihtiyacını sığın ya da yaban domuzu gibi diğer av hayvanlarından sağlarlar. Dohaların rengeyiği eğitimi ve doğal yaşamları ekoturizm etkinliğiyle turist çekmektedir. Dış bağlantılar * Kayıp Türkler Duhalar * Kayıp Türkler-Dukhalar

Kaynaklar

Vikipedi

Duhalar

Duhalar Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar