Tahta çıkışı
Romanos Diogenes Bizans devleti içinde çok iyi tanınmış ve yüksek siyasal gücü olan Kapodokyal Diogenii ailesinin mensubudur ve babasının adı Konstantin Diogenesdir. Romen Diogenes Bizans ordusunda yüksek rütbelere yukselmiş ve 1067de Bizans İmparatoru X.Konstantin Dukas'in oğullarını imparatorluk tahtından indirmek için hazırladığı bir komplo nedeni ile idama mahkum edilmişti. İdam infazını hapiste beklerken Bizans'ta gerçek iktidar sahibi olan taht naibi Evodiyanın ilgisini çekmiş ve onun huzuruna çağrılmıştır. Evdokiya Romanos Diogenesden çok etkilenip sanki büyülenmiş ve onu affederek 1 Ocak1068de onunla evlenmiştir. Bu evlilikle IV.Romanos Diogenes olarak, VII Mikhail, Konstaninos Dukas Bizans İmparatorluk tahtına geçmiştir.
Türkler üzerine seferler
IV. Romen Diogenes tahta gectikten sonra Bizans İmparatorlugunun dogusundaki ortaya çıkan durumla ilgilenmiştir. Doğu Anadolu'ya giren Selçuklu ordularına karşı başarılı üç askeri sefer düzenlemiştir. 1068-69daki son seferi ile Selçuk ordularını Firat Nehri'nin doğusuna püskürtmeyi başarmıştır.
1071de IV.Romanos yeni bir sefere hazırlanmıştır. Bu sefere çıkan Bizans ordusu Anadolu içinden ilerleyip, dogu Anadolu'da yakın savaşa girişmeyen Selçuklu öncü birlikleri tarafından Bizans arazilerinin çok dışında kalan Selçuklular elinde bulunan önemli bir kale olan Malazgirt kalesine yöneltilmiş; buraya dağınık şekilde ilerleyen Bizans ordusu, bu mevkide savaş düzeninde bekleyen Selçuk Sultanı Alp Arslan idaresindeki ana Selçuk güçleri ile karşı karşıya gelmiştir. Bizans kuvvetleri sayıca güçlü olmakla beraber (70.000 mevcutlu), Balkanlar'dan ve Anadolu'dan toplanan birçok paralı asker kapsadığı için iyi eğitimli olmayan ve kumanda ve kontrolu birleşiklikten uzak bir ordu idi. Ayrica ileri yürüyüşte, ordu dağınıklık göstermiş ve tam gücü ile savaşa girememiştir.
Malazgirt Savaşı 26 Ağustos 1071 de iki ordunun savaşa girişmesi ile başlamiştır. Bizans yazarlarına göre, savaşın sonucunda Oğuz, Peçinek ve diğer Türk asıllı Bizans paralı askerlerinin karşılarında Türkleri görünce Bizans ordusunu terk etmeleri önemli rol oynamıştır. Savaş Bizans ordusu aleyhine gelişmiş, IV. Romanos ve Bizans merkez birlikleri merkezde hücumla ilerlemiş, fakat Bizans ordusundan büyük bir kısmından ayrılmış ve Selçuk birlıkleri tarafından kuşatılmıştır. Zaten eksik ve aksak eğitimli olan ve kumanda ve kontroldan yoksun olan Bizans ordusunun kalan kısmı komuta alamadan ve Selçuk ordusunun baskına dayanamayarak dağınık bir halde geri çekilmeye başlamış ve çok geçmeden bu bir bozguna dönmüştür. Böylece Bizans ordusu sadece büyük bir yenilgiye uğramakla kalmamış; merkezde kuşatılıp tecrid edilen İmparator IV. Romanos Selçuklular tarafından esir alınmıştır.
Sultan Alp Arslan önce önüne getirilen pejmurde kılıklı, toztoprak kaplı, yorgun argın kişinin Bizans İmparatoru olduğuna inanamamıştır. Ama sonra, zamanın tarihçilerinin hepsinin üzerinde anlaştığı gibi, Selçuk Sultanı esiri Bizans İmparatoru'nu çok büyük bir nezaketle karşılamış ve Imparator'un Selçuklu karargahında 8 günlük kalması sırasında ona tek sert bir söz söylememiştir. Sonra imzalanan bir barış anlaşması ve miktar üzerinde pazarlıktan sonra anlaşmaya varılan bir salıverme tanzimatı ve yillik haraç verme sözü alındıktan sonra IV. Romanos Konstantinopolis'e gitmek uzere serbest bırakılmıştır. Salıverme tanzimatının 1.500.000 Bizans altını ve yıllık haracın 360.000 Bizans altını olması üzerine anlaşma yapılmıştır.
İhanet
Malazgirt Savaşında Bizans ordusunun ihtiyatlarının komutanı ve IV. Romanos'un rakiplerinden olan Andronikos Dukas zaiyat vermeden savaş alanından ayrılmış ve ordusu ile hemen Konstantinopolis'e dönmüştür. IV. Romanos'a muhalif olanların kliğinin başı olarak Sezar ünvanı taşıyan İoannis Dukas ile birlikte yenilgiden menfaat temin etmek için bir plan uygulamaya başlamışlardır. İoannis Dukas ve yüksek saray memuru Mikhail Psellos hemen taht naibi olan Evdokia'yi bir manastıra kapatmışlar; Evdokia'nin X.Konstantin Dukas'dan olan oğlu ve İoannis Dukas'ın yeğeni olan VII. Mikhail'i kıdemli imparator ilan etmişler ve VII. Mihkail'i inandırıp IV. Romanos'un tahttan indirildiğinin ilanını sağlamışlardır.
IV. Romanos ise geri dönmekte iken Anadolu'ya dağılmış ordunun kalanlarından bir derma çatma bir ordu düzenlemiş ve kendisini tahttan indirenlerin ordularına karşı iki savaş yapmıştır. Birincisi Sezar'in en genç oğlu Konstantin Dukas idaresinde ordulara karşı Dokeia (Tokat) ta yapılmıştir. Bu savaşta yenilen IV. Romanos kaçıp Adana yakınlarında bir ufak kaleye sığınmıştır. Takip eden ordu daha kıdemli Andronikos Dukas emrine verilmiştir. Kuşatılan kaleden IV. Romanos bazı şartlarla Andronikos Dukas'a teslim olmuş ve esaret şartlarının ağır olmayacağı hakkında bir anlaşma imzalanmıştır. IV. Romanos özel giydiriler ve saçı kesilmasi ile hemen keşiş yapılmştır. Anlaşmaya rağmen 600 kilometre kadar katır sırtında Adana'dan Cotiaecum (Kütahya)'ya kadar götürülmüştür. Oradan da Konstantinopolis'e getirilen IV. Romanos, 29 Haziran 1072de gözlerine mil çekilip Proti adasında (Kınalıada)'da manastıra sürgüne gönderilmiştir. Kör edilme operasyonu o kadar acımasız ve acemice yapılmıştır ki IV. Romanos Diogenes sürgünde bulunduğu birkaç günden sonra yaraları ve sonradan ortaya çıkan enfeksiyon nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Ailesi
IV. Romanos Diogenes ile Bulgar Çarı Alusian'in kızı olan Anna'ın ismi bilinen tek oğlu vardı:
- Konstantin Diogenes: 1068den önce ölmüştür.
İmparatoriçe Evdokia Makrembolitissa ile IV. Romanos Diogenes'in evliliğinden çocukları şunlardır:
- Nikeforos Diogenes
- Leo Diogenes
İç kaynaklar
Dış kaynaklar
- Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5.baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara:Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1.baskı:1940)
- Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
- Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0140114483, say.344-358
