Türkçe Bilgi: Tiele

Tingling (Çince: 丁零; pinyin: Dīnglíng, Wade-Giles: Ting-ling, Kaoçe (高車 basit: 高车; Gāochē), Chile (敕勒; Chìlè), Tiele (鐵勒 basit: 铁勒; Tiělè/T'ieh-le), tarihi Türk topluluklarındandır. Tinlingler aslen, güney Sibirya'da Lena Nehri boyunca, Baykal Gölü'nün batısında yaşarlardı. Millat'tan önce üçüncü yüzyılda, onlar batıya doğru yayılmaya başladılar. Onlar Hiung-nu imparatorluğunun bir parçası oldular. Kökenleri Tingling kökeni ve nereden geldikleri hakkında fazla bir bilgi olmasada, o çağlarının gereği avlanmak, balık tutmak ve besin toplamakla yaşamlarını sürdürmüşlerdir. İkinci yüzyılda, Mete (冒頓; Ma-To) tarafından diğer 26 boylarla birlikte boyun eğdirilmiş, ayrıca onların aralarında Yüeçi (Çince: 月氏 veya seyrek 月支; Pinyin: Yuèzhī) ve Vusun (Çince: 烏孫 / 乌孙, Wūsūn) boyları da bulunurdu. Tingling'ler ile ilgili en eski kayıtlara MÖ 1 yüzyılda rastlanmaktadır. Türk boyları, Çince kao-ch'e denilen, dört tekerlekli kağnıları ile, sürülerini otlattıkları yaylalar ve surlar içindeki kışlıklar arasında göç etmişlerdir. Kubbeli veya kümbetli otağlar kışın surlar içine kurulmuştur. Surlar içine, ayrıca otağa benzer, ağaçtan köşklerde yapılmıştır. Yaz geldiğinde kerekü denilen ve katlanabilen otağ, kağnıya yüklenmiş halde veya kurulmuş durumda yaylalara göç edilmiştir. Bu göçlerde kağnı ile taşınabilen otağlar yanında; çok renkli keçeden, kilimden veya işlemeli kumaşlardan yapılmış örtüler; göçebe hayata uygun kaftanlar, çakşırlar, çizmeler, börkler, kemerler, süs eşyaları, at koşumları kağnılı boyların beraberinde bulunan önemli eşyaları arasında yer almıştır. Çin kaynaklarında, Tinglin'ler ile ilgili sıklıkla bahsedilen temel karakteristik özellikleri, arabaları üzerindeki çadırlarda yaşadıkları göçebe hayat tarzları ile ilgilidir. Bu arabalarından dolayı Kaoçe (Çincede Yüksek araba anlamına gelir) olarak da anılmıştır. Tarih

Hiung-nu dönemi

Tingling'ler, Türk kavimlerinin kurdukları devletlere katılmakta ve devlet ortadan kalktığında bağımsız hareket edebilmekteydiler. Hiung-nu ve Göktürk politik hayatında oldukça etkili bir topluluktu. Hiungnunun ilk parçalanma dönemine girdiği MÖ 65 yıllarında Çin kaynaklarında Tinglinglerden bahsedilmeye başlandı. Hiungnuların MS 50 yıllarında yaşadığı ikinci kırılma sürecinde Tinglingler de bağımsız dönem yaşamaya başladı.

Vey

Ting-ling

Çin kaynaklarında Uygurların MÖ Ding-ling, MS 4. Yüzyıldan sonra ise T'ie-le adı verdikleri boylardan geldikleri belirtilmektedir.

Tie-le

Kültür

Dingling yöneticileri

Notlar

* Xue, Zongzheng: A History of Turks. Peking: Chinese Social Sciences Press, 1992.

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Vikipedi

Tiele

Tiele Hakkında Detaylı Bilgi