Medrese

Kısaca: Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı. Medrese kelimesi Arapça ders (درس) kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere müderris, onların yardımcılarına muid, okuyanlara danışmend, sohta veya talebe adlandırılır. ...devamı ☟

medrese
Medrese

Medrese, İslam devletlerinde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı. Medrese kelimesi Arapça ders (ﺱﺭﺩ) kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere müderris denir.

Selçuklular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medrese inşa ettiler. Osmanlılar devrinde ilk medrese Orhan Bey zamanında İznik'te kuruldu. Daha sonra devletin sınırlarının genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı. İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.

Başlangıçta bütün eğitim faaliyetlerinin yapıldığı kurum olan medreseler, Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline geldi. Osmanlı devletinin son döneminde medreselerin ders programında ve teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı. Türkiye'de Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulünden sonra 16 Mart 1924'te medreseler kapatıldı.

Tarihçe

Türk İslam devletlerinde medrese geleneği Karahanlılarla başlar. Ayrıca Karahan'lılar medrese geleneği ile birlikte burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır. F. Reşit Unat’a göre ise İslam’da ilk medrese Büyük Selçuklular zamanında Alparslan’ın veziri Nizamülmülk (1018-1092) tarafından açılan ve yine onun ismiyle anılan "Nizamiye Medreseleridir." Necdet Sakaoğlu ise ilk medresenin kurucusu olarak, Nişabur hakimi Emir Nasır bin Sebüktekin’i göstermektedir.

Medreseler Selçuklular'la zirve yapar. En kapsamlı çok yönlü medreseleri Büyük Selçuklular açmıştır. Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından Bağdat'a kurulmuştur. Budizm'deki dinsel eğitim kurumu Vihara'lardan etkilenilerek medreseler açılmıştır. İlk medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.

Selçuklular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medreseler inşa etmişlerdir. Anadolu'da açılan ilk medrese Danişment'liler döneminde Tokat Niksar'da açılan Yağbasan medresesi'dir.

Osmanlı Devleti'nin devrinde ilk medrese Orhan Bey zamanında 1330 yılında Orhan Gazi Medresesi olarak İznik'te kurulmuştur. Daha sonra Osmalı Devleti'nin sınırları genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı. İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.

Değişim evreleri

1331-1451 yılları arasında 82 adet medrese kurulmuştur.

1463-1471 yılları arasında kurulanlarsa Fatih medreseleri ya da Sahn-ı seman medreseleri denir. (Bu medreselere birlikte süreye dayalı eğitim, ders geçme sistemine dayalı eğitime dönüştürülmüştür)

1550-1557 yılları arasında kurulanlarsa Süleymaniye medreseleri denir. Osmanlı Devleti'nin ilk tıp okulu Darüttıp Süleymaniye medreselerinde yer almıştır. Tıbbi bilgilerin uygulamalarının yapıldığı Darüşşifa ve diğer bazı bölümler: Darülakakir (Eczane), Darüzziyafe, Tabhane ve İmarethane ilk kez Süleymaniye medreselerinde yer almıştır.

Başlangıçta bütün eğitim faaliyetlerinin yapıldığı kurum olan medreseler, Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline geltrildi. Osmanlı devletinin son döneminde medreselerin ders programında ve teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı. 1914 yılında Darü-l hilafeti-l Aliyye adı altında birleştirilen medreseler, Milli Mücadeleden sonra 03.03.1924 tarih ve 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun birinci maddesi olan "Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti’ne merbuttur" ifadesi ile Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış ve zamanın Milli Eğitim Bakanı Vasıf Bey de 13.03.1924 tarihli genelgesiyle medreseler üzerindeki tasarruf hakkını kullanarak medreseleri kapatmıştır.

Mimari

Anadolu'da bulunan medrese yapıları kubbeli ve eyvanlı olmak üzere iki tip gelişim göstermiştir. Bu süreç içinde sürekli bir yenilik ve gelişim arayışı izlenebilmektedir. Esasları değişmeyen bir plan şemasından hareketle bu denli varsıl bir mimarinin çeşitliliğin ortaya konulması Türk sanatının büyük dinamizmine ve köklerinin sağlamlığını göstermektedir (Aslanapa,1973).

Kubbeli Medreseler

Medreselerde avlunun üzeri büyük bir kubbe ile örtülünce, kubbeli medrese planı ortaya çıkmıştır. Anadolu'da başlayan kubbeli medreseler devamlı bir gelişme göstererek, toplu mekan anlayışıyla Osmanlının büyük camileri mimarisine bir hazırlık olmuştur (Aslanapa,1973).

  • Caca Bey Medresesi-Kırşehir
  • Ertokuş Medresesi-Isparta Atabey
  • Karatay Medresesi-Konya
  • İnce Minareli Medrese-Konya


Eyvanlı Avlulu Medreseler

  • Çifte Medrese-Kayseri
  • Sırçalı Medrese-Konya
  • Taş Medrese-Akşehir
  • Huand Hatun Medresesi-Kayseri
  • Avgunu Medresesi-Kayseri
  • Gök Medrese-Sivas


Medreseler

  • Genel medrese (Arapça: مدرسة عامة‎, Medrese-i ameh),
  • Özel medrese (Arapça: مدرسة خاصة‎, Medrese-i hassa),
  • Dini medrese (Arapça: مدرسة دينية‎, Medrese-i diniyye),
  • İslam medrese (Arapça: مدرسة إسلامية‎, Medrese-i islamiyye),
  • Üniversite Medrese-i cemi'a.


Medreselerde verilen dersler

  • Sarf, Nahv (Morfoloji, cümle bilgisi)
  • Mantık
  • Hadis
  • Tefsir (Kuran yorumu)
  • Adab-ı bahis (Konuşma adabı)
  • Vaaz
  • Belagat (Güzel konuşma, retorik)
  • Kelam
  • Hikmet
  • Fıkıh
  • Faraiz (Miras hukuku)
  • Akaid (İnanç esasları)
  • Usul-ü fıkıh
  • İlm-i heyet (Astronomi ve astroloji)
  • Matematik


Notlar



Kaynakça

Aslanapa, O., 1973, Türk Sanatı II Anadolu Selçuklularından Beylikler Devrinin Sonlarına Kadar, Başbakanlık Müsteşarlığı Kültür Yayınları, İstanbul.

Kaynaklar

* Vikipedi

medrese

Almanca medrese kelimesinin İngilizce karşılığı.
[Madrasah] n. Moslem seminary

medrese

Türkçe medrese kelimesinin İngilizce karşılığı.
[Madrasah] n. Moslem seminary

medrese

fakülte.
islam ülkelerinde, genellikle ıslam dini kurallarına uygun bilgilerin okutulduğu yer.

medrese

1. anlamı İslam ülkelerinde, genellikle İslam dini kurallarına uygun bilimlerin okutulduğu yer:
"Geceleri de ya bir cami ya da bir medrese köşesinde kıvrılır yatarmış."- Y. K. Karaosmanoğlu.
2. anlamı eskimiş Fakülte.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Medrese
2 yıl önce

Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yükseköğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adıdır. Medrese kelimesi Arapça ders (درس) kökünden gelir. Medreselerde...

Üniversite, 16 Mart, Selçuklular, Anadolu, Arapça, Başkent, Bursa, Din, Edirne, Mimarlık, Orhan Bey
Medrese, Balya
6 yıl önce

Medrese, Balıkesir ilinin Balya ilçesine bağlı bir mahalledir. Mahallenin kurulduğu yerde bir medrese olmasından dolayı mahallenin adının Medrese olduğu...

Medrese, Balya, 1997, 2000, 2007, Akbaş, Balya, Alidemirci, Balya, Ayvalık, Balıkesir, Balya, Balıkesir, Balıkesir, Balıkesir (il), Bandırma, Balıkesir
Küçük Medrese
6 yıl önce

Küçük Medrese, Lefkoşa'da yer alan, günümüzde tamamen yıkılmış bulunan bir medrese. Konumu Selimiye Meydanı'nın kuzeyinde, Kadı Menteş Konağı ile Küçük...

Gök Medrese (Sivas)
2 yıl önce

medresenin minareleri 25 metre uzunluğundadır. Gök Medrese açık avlulu dört eyvan şemasının uygulandığı iki katlı olduğu iddia edilen bir medresedir....

Büyük Medrese (Lefkoşa)
6 yıl önce

olarak kullanılan adı "Medrese-i Cedid" olsa da bu tarihlerde "Büyük Medrese" adı daha yaygın kullanılır olmuştur. Medresenin masrafları dört ayrı vakıfça...

Kızıl Medrese
6 yıl önce

Kızıl Medrese (Kürtçe: Medreseya Sor), Cizre Beyliği döneminde II. Han Şeref Bey tarafından Cizre'de yaptırılmış olan medresedir. İçerisinde camisi bulunan...

Sırçalı Medrese
2 yıl önce

Sırçalı Medrese, Konya'da bulunan, bir 13. yüzyıl medresesidir. Açık avlulu, iki eyvanlı ve iki katlı bir medresedir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev devrinde...

Çukur Medrese
2 yıl önce

Çukur Medrese Anadolu'nun ilk medreselerinden biri olarak Tokat'ta 1148 ile 1157 tarihleri arasında inşa edilmiş olan bir yapıdır. Günümüzde ilk inşa...

Çukur Medrese, Anadolu, Mimarlık, Osmanlı, Selçuklu, Taslak, II.İzzettin Keykavus