Türkiye'de Elektriğin Tarihi

} Türkiye'de elektrik enerjisi ilk kez 1902 yılında Tarsus'ta kurulan bir hidroelektrik santralıyla üretilmeye ve kullanılmaya başlanmıştır. O dönemde, Tarsus Belediyesinde çalışan Avusturyalı Dörfler tarafından, Berdan Nehri Bentbaşı mevkiinde kurulan hidroelektrik santralından, sudeğirmeni milinin transmisyon kayışı ile 2 kWlık bir dinamoyu bağlanmasıyla, 15 Eylül 1902 tarihinde Tarsus'a elektrik sağlandı. Üretilen elektrik enerjisi ile önce Tarsus'un sokakları aydınlatıldı. Elektrikle aydınlanan ilk konutlar ise Müftüzade Sadık Paşa (Sadık Eliyeşil) ile Sorgu Hakimi Yakup Efendinin evleri oldu. 1914 yılında Osmanlı'nın ve Türkiye'nin ilk kayda değer elektrik üretim tesisi olarak Silahtarağa Termik Santralı hizmete girmiştir. 14 Şubat 1914 te açılan bu tesis ekonomik ömrünü tamamladığı 1983 yılına kadar hizmet vermiştir. 1930 lu yıllara kadar ülkemizdeki elektrik çalışmaları, genelde yabancı işletmelerin elinde olan küçük yerel santraller ve onların beslediği birbirlerinden ayrı yerel dağıtım şebekelerinin işletilmesi şeklinde olmuştur. 1939 yılında yabancı şirketlere verilmiş olan bu imtiyazlar devletleştirilerek genellikle dağıtım hizmetleri belediyelere devredilmiştir Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu 1923 yılında kurulu güç 33 MW ve yıllık üretim 45 milyon kWh iken; 1935 yılına gelindiğinde, kurulu güç 126.2 MW. üretim ise 213 milyon kWh, elektriklenmiş il sayısı ise 43'tür 1933 yılında 2301 sayılı Kanun ile İller Bankası kuruldu. 1935 yılında, 2805 sayılı Kanun ile kurulan Etibank'ın 3 ana işlevinden biri elektrik işletmeciliği olarak düzenlenmiştir..Yine aynı yıl, 2804 sayılı Kanun ile Maden Tetkik Arama (MTA), 2819 sayılı Kanun ile Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ) kurulmuşlardır 1954 yılında Devlet su İşleri (DSİ) kurulana kadar hidroelektrik tesis dahil tüm üretim ve dağıtım Etibank önderliğinde bu kuruluşların katkılarıyla yürütülmüş, küçük kapasiteli dizel ve hidrolik santraller ve birçokxx sanayi kuruluşunun ve belediyelerin işlettiği dizel santraller ile şehirlerin elektrik ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmıştır. 1948 yılında, Silahtarağa Termik Santralı'ndan o güne en büyük tesis olan Zonguldak Çatalağzı Termik Santralı devreye girmiş ve 1952 yılında 154 kV'luk bir ENH (Enerji nakil hattı) ile İstanbul'a elektrik takviyesi yapılmıştır. Bu ENH tı, ulusal enerji sistemimizinde (Enterkonnekte sistem) başlangıcını oluşturmuştur. 1950'li yıllarda, kurulu gücümüz 407.8 MW , yıllıkxxx üretimimiz ise 500 milyon kWh'a ulaşmıştır. 1956 yılında 3 önemli tesis ulusal elektrik sistemine bağlanmıştır. Bunlar; Adana yakınlarında Seyhan barajı ve HES, Ankara yakınlarındaki Sarıyar barajı ve HES ile Kütahya yakınlarındaki Tunçbilek Termik santralıdır. 1956 yılında Türkiye'nin iftiharı Sarıyar barajı ilk iki ünitesi toplam 80 MW güç ile hizmete girmesinden tam 14 yıl önce, 1942 yılında ABD de hizmete giren Grand Coulee Barajı 24 generatörlü 6180 MW gücünde idi. (Cumhuriyet tarihimizin en büyük projesi Atatürk Barajı 2400 MW gücündedir. 1958 yılında Nasyonel Sosyalistlli yakınlarında Kemer barajı ve HES, 1959 yılında Kırşehir yakınlarında Hirfanlı barajı ve HES,1960 yılında Manisa yakınlarında Demirköprü barajı ve HES o yıllarda kurulan hidroelektrik tesislerdir. 1970 yılında 1312 sayılı yasa ile TEK (Türkiye Elektrik Kurumu) kurulmuş,Belediyeler ve İller Bankası dışında bütünlük sağlanmış, bazı istisnalar dışında üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin yapım ve işletilmesi ile elektrik sektörünün planlanması tekel statüsüyle TEK e verilmiştir. Bu tarihte de kurulu gücümüz 2234.9 MW üretimimiz ise 8 milyar 623 milyon kWh seviyelerine yükselmiş, ilk 380 kV ENH sisteme dahil edilmiştir. 1970 yılında elektriklenmiş köy sayısı % 7 dir. 1972 yılında, Türkiye'nin o güne kadar ki en büyük baraj ve HES i olan Eskişehir yakınlarındaki 300 MW gücündeki Gökçekaya barajı ve HES ile yine en büyük termik santral projesi olan Seyitömer Termik santralı devreye alınmıştır. 1975 yılında Fırat üzerindeki ilk incimiz Keban barajımız , o yıla kadar kurulan tüm barajlı santralarımızın toplamından daha büyük kurulu güce sahipti. (1330 MW) Türkiye kurulu gücü 1980 yılında 5118.7MW'a üretimi ise 23 milyar 275 milyon kWh kapasitesine ulaşmıştır. 1982 yılında Belediyeler ve Birliklerin ellerindeki elektrik tesisleri TEK'e devredilmiştir. Bu tarihten itibaren de enerjinin üretimi, dağıtımı ve satışları bu kurum (TEK) tarafından yapılması sağlanmıştır. Bu dönemde de yine kurulu gücümüz 6638.6 MW,üretimimiz ise 26 milyar 552 milyon kWh olarak gerçekleşmiş, bu yıl elektriklenmiş köy sayısı % 61'e ulaşmıştır.bu yıllarda birde cayırha termik santrali yapılmıştır 300MW 2 ünite daha sonra 2000 yıllında 2 ünite daha faliyete gecmiştir 320MW ŞİMDİ TOPLAM 620 MW'tır 1984 yılında kabul edilen 3096 sayılı yasa ile TEK'in tekel statüsü kaldırılmış, yerli ve yabancı Sermaye Şirketlerine üretim tesisi kurmak ya da mevcut üretim ve dağıtım tesislerinin mülkiyeti TEK'da kalmak üzere işletme hakkı devralmak suretiyle faaliyette bulunma imkanı verilmiştir. 12 Ağustos 1993 te TEK; ikiye ayrılarak üretim ve iletimden sorumlu TEAŞ, dağıtımdan sorumlu TEDAŞ kurulmuştur. Bu dönemde Yap-İşlet Devret (YİD) modeli ile kurulması kabul edilen üretim tesislerinin finansmanının teşebbüs sahiplerince sağlanması, üretilen tüm enerjinin TEK tarafından satın alınması benimsenmiştir. 3096 sayılı yasa ile Özel sektöre üretim, iletim, dağıtım ve ticaret yetkisi veren, Yap-işlet-Devret (YİD) modeline, otoprodüktör (Kendi elektrik enerjisi ihtiyacını kendi ürettiği tesislerden sağlayan, ürettiği fazla enerjiyi kamuya satan sanayi kuruluşları) uygulamasına ve mevcut tesislerin işletme hakkı devirlerine imkan sağlanmıştır. 1996 yılında sadece yeni üretim tesislerinin yapımı için Yap-İşlet Modeli (Yİ) uygulamasına yönelik olarak 4283 sayılı yasa yayınlanmıştır. 3 Mart 2001 tarihinde 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Kurulu -EPDK- oluşturulmuş olup piyasada faaliyet gösterecek olan işletmelerin bu kurum ve kurul ile uyumlu çalışması öngörülmüştür. Bu dönemde Türkiye Elektrik Üretim ve İletim Anonim Şirketi (TEAŞ) üçe bölünerek; *1- Türkiye Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) *2- Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) *3- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) kurulmuşlardır. 2004 Yılında yapılan mevzuat değişikliği ile DSİ kontrolünde olan bütün HES'ler Elektrik İdaresine devredilmiştir. Günümüzde elektrik satış fiyatlarını hala devlet belirlemekte olup, son bir kaç yıldır değişikliğe uğramamıştır. 5-5,5 avro sent cıvarında satış(üreticinin) fiyatı belirlenmiş elektrik Avrupa'nın en ucuzu arasında yer almaktadır. Ancak sanayi şirketlerinin ödediği elektrik fiyatı kilovat başına 9 avro sent cıvarında olup, Japonya'dan sonra en pahalı elektrik fiyatıdır. (Japonya'da 16 avro sent cıvarındadır.) Türkiye'nin enerji ihtiyacı 2008 yılından sonra daha da artacak ve enerji sıkıntıları yaşanacaktır. Bu yüzden hidroelektrik santrallerinin ve dünyada artık çok tercih edilmeyen nükleer santral inşaatlarına başlanması söz konusudur. Ayrıca Bakınız Elektrik Elektrik tarihi }

Kaynaklar

Vikipedi

Türkiye'de Elektriğin Tarihi

Kaynaklar

Türkiye'de elektrik mühendisliği

Elektrik direği

Elektrik mühendisliği

Türkiye'de rüzgâr gücü

Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.

Türkiye'deki barajlar listesi

Türkiye'de Enerji

Silahtarağa Elektrik Santrali

Türkiye'de Elektriğin Tarihi