| familya = Canidae (Köpekgiller) | oymak = Canini (Asıl köpekler) | cins = Cuon | cins_yazar = Hodgson, 1838 | tür= C. alpinus | ikili_ad = Cuon alpinus | ikili_ad_yazar = (Pallas, 1811) | harita = Cuon-alpinus-map.jpg | harita_bilgi = Dağılımı | harita_genişlik = 260px
Asya yaban köpeği (``Cuon alpinus``), Kızıl köpek olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından Asyada yaygın olan bir yaban köpeği türü. Köpekgiller familyasında kurt ve Afrika yaban köpeği gibi büyük sürüler oluşturup, sürü halinde ava çıkan üç türden birisidir.
Kısa zaman önce Türkiye`nin kuzeydoğusunda görüldüğüne dair haberler yayılmışdır.
Özellikleri
Asya yaban köpeği, 1 metre (+45 cm kuyruk) uzunluğa, ayakta dururken 45 cm boya ve 20 kg ağırlığa varır. Kızıl-kahverengi ve kavuniçi arasında değişen renklere sahiptir. Alt kısmı beyaz, kuyruğu ise vucudundan daha koyu renk ve kuyruğunun ucu siyah olur. Diğer köpekgiller ile arasında en mühim ayrıcalığı, 42 diş yerine sadece 40 dişi olmasıdır.Yayılım ve yaşam alanı
Asya yaban köpeği birçok farklı iklimleri kendine memleket edinmişdir. Böylece Altay dağlarından Mançurya`a kadar, güneye doğru Hindistan ve Endonezya`ya kadar yaygındır. Türkistan ve Moğolistan`da neredeyse tamamen yok olmuştur. Son yıllarda Orta Asya`da; Kazakistan, Kırgizistan, Tacikistan ve Rusya`dan Asya yaban köpeğinin izlenildiği hakkında haberler görülmemiştir. Çin`de ve Tibet`de birbirlerinden kopuk ufak populasyonların bulunduğu bilinmektedir. Hindistan ve diğer güneydoğu Asya ülkelerinde de tehlike altındadır. IUCN`ye göre Asya yaban köpeğinin nesli tükenme tehlikesi altındadır, ve dünyada toplam 2500 adet mevcuttur. Bu gelişmenin en mühim sebebleri, yaşamak için ihtiyaci olduğu alanların tahrip edilmesi ve kendisine ev köpeklerinden geçen hastalıklara karşı dayanıksız olmasıdır.Kısa zaman önce Türkiye`nin kuzeydoğusunda Asya yaban köpeği görüldüğü hakkında bir haber yayılmıştır.
Asya yaban köpeği ve kurtlar genelde birbirlerinden uzak durmaya çaba gösterirler. Bu yüzden kurtların ve Asya yaban köpeğinin yayıldığı bölgelerin arasında çok net sınırlar vardır. Kurtlardan farklı yanlarından birisi açık alanlardan ve çöllerden uzak durmaya çalışmalarıdır. Özellikle ormanlarda yaşamayı tercih ederler, ve bu konuda çam ormanları ile yağmur ormanları arasında ayrım yapmazlar.
Pleistozí¤n çağında "Cuon" cinsinin Avrupa ve hatta Kuzey Amerika`da yaygın olduğu bilinmektedir.
Yaşam şekli
Asya yaban köpeklerinin grub içindeki sosyal davranışları, Kurt ve afrika yaban köpeklerinkine benzemektedir. Sürüleri genelde 5 ila 12 hayvandan oluşur. Görülen en büyük sürü 30 hayvandan meydana gelmişdir. Bir alfa-çift denilen erkek ve dişi sürünün başıdırlar, onların dışında hiç bir sürü üyesi çiftleşip yavru yapmaz. Dişi 60 gün süren bir gebelikten sonra 6-9 yavru dünyaya getirir. Sürünün tüm üyeleri bu yavruların bakımında yardımcı olurlar.Avlama yöntemleri, afrika yaban köpeğinde olduğu gibidir, ama asya yaban köpekleri daha kısa bacakları ile afrika yaban köpeği kadar hızlı koşamaz. Sürünün 3 ya da 4 üyesi birlik olup bir hayvanı yorulup yavaşlıyana kadar kovalarlar. Ve koşarken bir kaç köpek birden avlanan hayvanının üzerine atlayıp ısırırlar. Ama isabetli bir öldürme ısırıkları olmadığı için, dize getirdikleri av hayvanını bazen canlı canlı yemeye başlarlar.
Avladıkları çoğu hayvanlar kendilerinden çok daha büyüktür; geyik, ceylan, dağ keçisi, yaban koyunu, yaban domuzu ve hatta Gaur(?) ile aksis geyiği tercih ettikleri av hayvanlarıdır. Bunun yanında kemiriciler, leş, böcekler ve ara sıra bitkiler ile de beslenebilirler.
Asya yaban köpeğinin insanların haricinde pek düşmanı yoktur. Sürünün içinde hatta bir ayıya ya da leopara saldırıp onu yiyebilirler. Yeterince köpek biraraya gelince hatta bir kaplanı bile korkutup avını elinden alabilirler.
Asya yaban köpeği kendinden çok daha büyük hayvanları avlamasına rağmen belli sınırları vardır. Örneğin bir insana saldırmış olduklarına dair bugüne kadar hiçbir inandırıcı kanıt gösterilememişdir.
Alt türler
" target="_blank"> hayvanat bahçesinde bir Asya yaban köpeği] Vucut ölçüleri ve tüylerinin renkleri dikkate alınarak 11 adet alt türü kabul edilmişdir. Ama çoğu "alt türleri" belirlemek için az sayıda örnekler ele alındığı için, tüm alt türlerin geçerli olduğu kesin değildir. Tek kesin olunabilecek alt türü, diğerlerinden çok net farklılıklara sahib olan "Türkistan dağ kurdu"`dur (``Cuon alpinus hesperius``).- ``Cuon alpinus hesperius``, Türkistan dağ kurdu; Güney-Sibirya, Doğu-Türkistan ve Kuzeybatı-Çin (Altay bölgesi ve Tienşan); uzun, açıksarı renkli tüyleri, beyaz renkli alt kısmı ve soluk renkli bir yanak sakalı vardır.
- ``Cuon alpinus alpinus``, Dağ kurdu; Doğu Rusya, Baykal gölü`nden Amur- ve Usuribölgesine kadar; Kahverengimsi-kızıl renkli, uzun tüylu. Ensesi gri ve ağzı koyu kırmızı.
- ``Cuon alpinus javanicus``, Yava-kızıl köpeği; Yava ve Panataya; kısa, açık kızıl tüylü.
- ``Cuon alpinus sumatrensis``; Sumatra; kısa, açık kızıl tüylü, yanaklarında koyu renkli bir sakalı vardır.
- ``Cuon alpinus infuscus``; Güney-Myanmar, Malaysiya, Thailand, ve Vietnam; koyu kahverengi tüylü, ve kafatasında farklı özellikler.
- ``Cuon alpinus adjustus``, Burma-kızıl köpeği; Kuzey-Myanmar ve Hindoçin; koyu kahverengi tüylü.
- ``Cuon alpinus dukhunensis``, Dekan-kızıl köpeği; Hindistan`da Ganges ırmağının güneyinde; Kırmızı tüylü, yanaklarında siyah sakallı.
- ``Cuon alpinus primaevus``; Himalaya bölgesi ve Nepal, Zikim, ve Bhutan; uzun, kızıl tüylü ve ``C. a. dukhunensis`` olarak, bacaklarının arasında uzun tüylü.
- ``Cuon alpinus laniger``; Kaşmir ve Güney-Tibet; tamamen sarı kahverengi bir rengi vardır.
- ``Cuon alpinus fumosus``; Batı-Sihuan, Çin, ve Moğolistan; gür, sarı kırmızı tüylü, koyu renkli sırtı ve gri renkli bir ensesi vardır.
- ``Cuon alpinus lepturus``, Kiangsi-dağ kurdu; Yangtse ırmağının güneyinde (Çin); bol, ve tamamen kırmızı tüylü.
Dış bağlantılar
Commons-ufak|Cuon alpinus species-ufak|Cuon alpinus- IUCN2006|değer biçenler=Durbin ``et al``|yıl=2004|id=5953|başlık=Cuon alpinus|alınma=09 May 2006
- Dhole info
- Wildhund info (englisch)
