1571`de Osmanlı yönetimi Kıbrıs`ta yer aldı. Daha önce Ada`da Venedikliler egemendiler. Osmanlı yönetimi, Venedikliler`in elindeki mülkü Rum Ortodoks Kilisesi`ne aktardı. Kiliseye geniş yetkiler verdi. Böylece Rum Kilisesi`ne ve toplumuna güç geldi. Giderek bu güç Türkiye`den gelip yerleşen Türkler`e karşı kullanılacaktı.
1878`de Rusya karşısında zor durumda kalan Osmanlı, Kıbrıs`ın yönetimini geçici olarak İngiltere`ye verdi. Birinci Dünya Savaşı`nda da İngiltere, Kıbrıs`a el koydu. 1950`lerin sonlarında bağımsızlık hareketi başladı ve uluslararası anlaşmalara dayanan bir Türk-Rum Ortak Devleti kuruldu. Fakat Rumlar böyle bir Ortak Devlet`e razı olmadılar. Kıbrıs`ın tüm yönetimine kendileri el koyma yoluna gittiler; anlaşmaları, uluslararası anlaşmaları çiğneyerek ve Anayasayı çiğneyerek ve soykırımla Türkler`e saldırılarda bulunarak, Rumlar, 1963 yılında Ortak Devlet`i yıktılar.
Zürih Antlaşması (``11 Şubat 1959``)
Madde 3: ``Bu Antlaşma hükümlerinin herhangi birinin ihlali (çiğnenmesi) halinde Yunanistan, Türkiye ve İngiltere bu hükümlere saygıyı sağlamak için gerekli girişimlerin yapılması ve önlemlerin alınması maksadıyla aralarında danışmalarda bulunmayı üstlenirler. Üç garantör devletten biri, birlikte veya birbirlerine danışarak (işbirliği halinde) hareket etmek olanağı bulunmadığı taktirde, bu antlaşmanın oluşturduğu durumu (state of affairs) münhasıran yeniden oluşturmak gayesi ile hareket etmek hakkını korumaktadırlar.``Atina Yüksek Mahkemesi 21 Mart 1979 tarihinde aldığı kararla Türkiye`nin müdahalesinin, Garanti Anlaşması`nın IV. maddesine göre yasal olduğunu onaylamıştır. Avrupa Konseyi de 29 Temmuz 1974 tarihinde almış olduğu 873 sayılı karar ile Türk müdahalesinin yerinde olduğunu kabul etmiştir.
Harekat Kodu: Ayşe Tatile Çıksın
5 Temmuz 1974`te Türkiye, Yunanistan ve İngiltere dışişleri bakanları I. Cenevre Konferansı çalışmalarına başladı. 30 Temmuz`da sona eren konferansta Türk tarafının istekleri doğrultusunda: `Ada`da bir güvenlik bölgesinin kurulması, Rum ve Yunan işgalindeki Türk bölgelerin derhal boşaltılması, esir durumda olan asker ve sivillerin mübadele edilmeleri veya serbest bırakılmaları, barışın sağlanması ile birlikte anayasaya uygun bir hükumetin yeniden kurulmasının temini, Kıbrıs Cumhuriyeti`nde Kıbrıs Türk Toplumu ile Kıbrıs Rum Toplumu olmak üzere iki otonom idarenin mevcudiyeti` kabul ve ilan edildi.Başbakan Bülent Ecevit, adada gelişmelerin kötüye gitmesi sebebi ile diplomatik görüşmeler yapmak üzere Londra`ya gitti.
Günün erken saatlerinde, Türk Ordusunun Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Kıbrıs`a havadan indirdirme ve denizden çıkarma yapmaya başladı.Acil olarak toplanan TBMM, Hükümete genel savaş açma yetkisi verdi. 14 ilde sıkıyönetim ilan edildi.
Bu karar, İngiltere ve Yunanistan Büyükelçilerine bildirildiği gibi Ankara`da bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco`ya da iletildi.Pakistan, Afganistan ve İran Türkiye`ye yardım sözü verdi.Libya Devlet Başkanı Kaddafi ihtiyaç duyulan tüm askeri mühimmatların kullanılabileceğini bildirdi.
Türk kuvvetleri 22 Temmuz`da Girne`yi ele geçirdi. Türk paraşütçüleri Kıbrıs`ın başkenti Lefkoşa`nın Türk kesimine indi. Yunan birliklerinin Ada`da garantör olarak bulunan Türk birliğine saldırması ise, çarpışmaların Ada geneline yayılmasına neden oldu. 22 Temmuz akşamı Türkiye, BM Güvenlik Konseyi`nin ateşkes kararını kabul etti. Türk müdahalesi sonucu Yunanistan`daki cunta idaresi ve Kıbrıs Nikos Sampson Hükumeti de yıkılmıştır.
II. Barış Harekatı
Ancak 8 Ağustos`ta II. Cenevre Konferansı`nın yapılmakta olduğu zamanda Türklerin `iyi niyet jesti` olarak Limasol ve Larnaka civarında bir miktar köyü boşaltmış olmalarına rağmen,Milli Muhafız Alayı ve EOKA-B işgal ettikleri yerleri tahliye etmedikleri gibi ellerindeki esirleri de serbest bırakmamışlardır.Türkiye, Rum-Yunan hükümetleriyle anlaşmanın mümkün olmadığı kararınr vararak 14 Ağustos`ta başlayıp 16 Ağustos`ta sona eren üç günlük II. Barış Harekatını gerçekleştirdi. Apar topar ülkeye dönen Başbakan Bülent Ecevit, Milli Selamet Partisi kanadına ateşkesi kabul etmemeleri halinde hükümetin bozulacağını ifade etti. Bu ateşkes ile Erbakan`ın planı hayata geçmemiş oldu. Harekat neticesinde bir taraftan Magosa`ya diğer taraftan Lefke`ye varılarak Türk tarafının sınırları çizildi.İki harekatta toplam 498 Türk askeri, 70 Kıbrıslı Mücahit ve 270 Kıbrıs Türk`ü şehit oldu.
Kaynakça
- Türkiye Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
- TBMM
- M. Ali Birand - 30 Sıcak Gün
