Awa’uq Katliamı

Kısaca: Awa’uq Katliamı (İngilizce ''Awa'uq'' ya da ''Awa’uq Massacre''Sven Haakanson, Jr. (2010), [http://books.google.com.tr/books?id=dGsMlWLc0bEC&pg=PA119&lpg=PA119&dq=%22Awa%27uq+massacre%22&source=bl&ots=Au_TF7Be5Y&sig=s3uaLExT_VO7IpFqAdTu5ancKf8&hl=tr&sa=X&ei=aYHkUJHLNrGP4gTI9YCYAg&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q=%22Awa%27uq%20massacre%22&f=false Written Voices Become History]. In ''Being and Becoming Indigenous Archaeologists''. George Nicholas (editor). Left Coast press, Inc., 2010 ((= ''pp 118-9: ...devamı ☟

Awa’uq

Katliam

ı
(İngilizce Awa'uq ya da Awa’uq Massacre, Attack of Awa'uq, Battle of Refuge Rock), Rus Amerikası döneminin kurulum yıllarında Alaska'da 14 Ağustos 1784 tarihinde Rus kürk tüccarı Grigoriy Şelihov önderliğinde misket tüfeği ile savaş topları bulunan 130 kadar Rus promışlennik tarafından Kodiak Adası'ndaki Old Harbor'un hemen güney karşı sahilinde yer alan ve Kodiak Takımadası'nın üçüncü en büyük adası olan Sitkalidak adasının orta güney ucunda Partition Cove denen koyun ortasında yer alan üstü düz uçurum gibi yüksek Awa’uq kaya-adacığına sığınan Kodiak Adası'ndaki Qik’rtarmiut kabilesinden Supiklerin 2000 (ya da daha fazla: 2.500-3.000. Saldırıda Ruslardan herhangi bir kayıp verilmemiştir). Bu katliam (massacre), Rusların Alaska'daki Supik topraklarına yayılmasını ve yerleşmesini vahşi biçimde sağladığı gibi Kodiak Adasındaki Supikler için de sonun başlangıcı olmuştur. 1784-1864 Rus döneminde Ruslarca Aleutlarla bir tutulan Yupik halklarından en güneyde yaşayanı olan ve Pasifik Yupikleri de denen Supiklere günümüzde gerçek adları olan Sugpiaq yanında hala Rus dönemindeki Aleut kelimesinden bozma olan Alutiiq adı da verildiği gibi, 2000 ABD Nüfus Sayımı'nda Alaska yerlileri kabile birliklerine göre düzenlenen etnik kod listelerinde doğrudan "Aleut" kelimesiyle nitelendirilmiştir. Rusların Supik topraklarına yerleşmelerinin hemen ardından bu katliamın olmasıyla birlikte Kodiak'taki Supik kültürü ile varlığı büyük ölçüde yara almış, kalanları bugün dahi toparlanamamıştır. Deniz samuru kolonilerine göz dikerek deniz kürk ticaretini Aleut Adalarından Kaliforniya kıyılarına kadarki Rus Amerikasının güney kıyılarına yayıp tekel imparatorluğu kuran Şelihov-Golikov Kumpanyası dönemiyle onun yeniden yapılandırılmış biçimi olan Rus-Amerikan Kumpanyası dönemine denk gelen 1784-1818 yılları “Supik tarihinin en karanlık dönemi” (darkest period of (Sugpiaq) history) olarak adlandırılmaktadır.

Katliam

dan 67 yıl sonra Kodiak Adası'nı ziyaret eden Finli doğa bilimci Henrik Johan Holmberg'in katliam hakkında birincil kaynağı Arsenti Aminak'tır: Yer Supikçe Awa’uq (harfiyen «we are numb» ya da «to become numb» ; krş. awaluni «get numb») İngilizce Refuge Rock Rusça Разбитое кекур Razbitoye kekur (Razbitoi kekur) olarak adlandırılan katliam mahali Sitkalidak adasının orta güney ucunda Partition Cove denen koyun ortasında refüj (orta kaldırım) gibi duran üstü düz yüksek = tipinde kaya-adacıktır. Denizin ortasında yükselen kayalık geçmişte Supiklerin savaş (Supikçe anguyuak) sırasında düşmanlarından korunmak için sık sık sığındıkları ulaşılması zor doğal korunaktır. Donald J. Orth tarafından kaleme alınıp 1967 yılında ABD hükumetince basılan Dictionary of Alaska Place Names («Alaska

Yer

Adları Sözlüğü») adlı 1084 sayfalık kitapta Refuge Rock ya da Awa'uq veya Razbitoi kekur adları geçmiyor, yalnızca Partition Cove bulunuyor. Buna karşın Sitkalidak Island maddesinde adın varyeteleri Isla de Soto, Kukan Island, Kunakan Island, Ostrov Salthidak, Ostrov Syakhlidok, Ostrov Syatkhlidak, Sachlidok Island, Sadlidok Island, Saklidok Island, Saklidov Island, Sakthidak Island, Satklidak Island, Scachlitak Island, Shagitak Island, Siaklidok Island, Siaktklidak Island, Zatchlitschak Island biçiminde sıralanıyor. Arkaplan : A— Na-Dene halkları: Alaska Atabaskları (Yukon Subarctic) ile Eyaklar, Tlingitler ve Haydalar (Northwest Coast) B— Eskimo-Aleut halkları: a— Aleutlar (Aleut) b— Supikler: Batı Supikleri (Kaniagmiut) ve Doğu Supikleri (Chugachigmiut) c— Yupikler (Ogulmiut, Togiagamiut, Nushagagmiut, Kuskokwagmiut, Kaialigamiut, Magemiut, Ikogmiut, Unaligmiut) d— Nunivak Çupikleri (Nunivagmiut) e— İnyupikler (Kaviagmiut, Kinugumiut, Malemiut, Noatagmiut, Nunatagmiut, Oturkagmiut, Killirmiut, Kopagmiut, Kugmiut, Utkiavigmiut, Point Barrow Eskimo) ve Uummarmiutlar (Mackenzie Eskimo) f— Sibirya Yupikleri (St. Lawrence Island Eskimo)]] Rusya İmparatorluğu adına keşif gezisine çıkan Vitus Bering ile Aleksey Çirikov'un 1741 yılında Aleut Adaları'nın Rusya'ya en yakın kısmı olan Komandor Adaları'nı keşfetmeleriyle birlikte Rus sömürgeleştirmesi ile Rus Amerikası ( - 1741 - 1867) dönemi başlamış oldu. Bu yeni dönemle birlikte deniz kürk ticaretinin birincil elemanları olan ve promışlennik adı verilen Rus kürk tüccarı ve yerleşimciler Aleut topraklarına yayılmaya ve buralarda yerli Aleutları köleleştirip kürk avı için kullanmaya başladılar. Rus kürk tüccarlarının Supik topraklarında kurdukları ilk yerleşim ise 1784 yılında Kodiak Adası'nın güneydoğu kıyısında Three Saints Koyu'ndadır ve burası tüccarların reisi Grigoriy Şelihov'un ilk karargahıdır. Kodiak Adası ve yakın çevresindeki Batı Supikleri (Kaniagmiut) diğer Alaska yerlileri (batıda ırkdaşları Aleutlar, doğuda Kızılderili Denağinalar, kuzeyde ise soydaşları Yupikler) ile yaptıkları ticaret hariç, Rus kürk tüccarları 1784 yılında topraklarına gelene kadar oldukça özerk kültür olmuşlardı. Supik savaşçılar 1784 Awa’uq

Katliam

ına kadar düşmanca saldırıları püskürtmeyi başarmışlardı. Supik savaşçıların silahları ahşap zırh ve oklardır. Kodiak'ın Rus kürk tüccarlarınca işgalinin ilk yıllarının canlı tanığı olan ve Awa’uq

Katliam

ını yaşayan Arsenti Aminak 1851 yılında adayı ziyaret eden Finli doğa bilimci Henrik Johan Holmberg'in birincil sözlü tarih kaynağıdır ve adaya gelen ilk Rus gemilerini Kodiak Adasının güneyindeki Akhiok yakınlarında önce dev bir balina sandıklarını sonra ise ilk kez kokladıkları geminin katran kokusundan hastalandıklarını şöyle tasvir eder: Kodiak Adasında Rus (Supikçe
Kasaakaq < Rusça Казаки Kazaki «Rus Kazakları») gemilerinin (Supikçe skuunaq) ilk kez görüldüğünde 9-10 yaşlarında oğlan çocuğu (Supikçe tan’uraq) olduğunu söyleyen Arsenti Aminak, 1762 yılında ilk gemi yanaştığında çoğu kişinin gemiden korktuğunu, yalnızca Ishinik adlı cesur bir savaşçının gemiye çıktığını ve bir süre sonra onun cam boncuklarla (Supikçe piuqun ya da pinguaq) geri döndüğünü ve korkulacak bir şey olmadığını, gemideki Beyazların deniz samuru (Supikçe arhnaq) kürkü karşılığı ticaret yapmak istediklerini söylediğini belirtir. O zamana kadar Supikler daha çok Pasifik kıyılarında yaşayan Alaska Atabasklarından Denağinalar (Tanaina) ile ticaret yapıyorlardı. Katliam Batıdaki Aleut Adalarından doğuya uzanan Rusların Supik topraklarına 1762-63, 1776 ve 1779-1780 yıllarında düzenledikleri üç keşif seferinde yerli Supiklerden direniş görmeleri üzerine Şelihov Sitkalidak adasının Awa’uq (Refuge Rock) yöresinde katliamı yapmış ve direniş gösteren Supiklere karşı on yıllık terör saltanatı (reign of terror) sürdürmüştür. Şelihov'un saldırısı ile Alaska işgalinin erken devresinin etnohistorik raporları bulunmaktadır; harfiyen anlamı «qaspeq») olan Kodiak Supiği (Alutiiq) köle (Supikçe metqaq) ile birlikte 1784 yazında Kodiak Adasının güneydoğusuna gider. Burada ticari kürkü için deniz samuru araştırmasını yapan Şelihov yüzleşme için hazırlanmıştır. Ekibiyle birlikte Kodiak adasının güneydoğusunda bulunan Three Saints Koyu'nda (Supikçe Sun’alleq) ilk ticaret karakolunu o yaz kurar. Ticaret etme ve rehineleri komuta altına alma girişimleri başarısız olup yerlilerce püskürtülmesinin ardından yörede yaşayan yerli Supiklere bir saldırı planlar ve bu kararlı saldırıyla gücünü göstermek ister. Yaklaşan tehlikenin farkında olan ve sayıları 4000 gibi büyük sayıya ulaşan Supikler Sitkalidak adasının dış sahil kısmında Partition Cove denen koyun ortasında güçlü ve en iyi gizli sığınma yeri olan yüksek 'Awa’uq' («to become numb») kayasına çekilirler. Fakat Supiklerin bu gizli sığınağı Şelihov tarafından öğrenilmiş ve Rus silahlarına karşı savunulmasının oldukça zayıf olduğu görülmüştür. Ruslarca ve bir avuç Aleut tarafından kuşatılan Awa’uq kayalığındaki Supik akrabalarına yalvaran ve Şelihov'a teslim olmalarını söyleyen Qaspeq bunda başarılı olamaz. Sonunda Şelihov diğer yerleşimlerdeki Supiklerin yardıma gelmesinden korkarak saldırı emrini verir. Sitkalidak Adasındaki Partition Cove denen koya bakan yüksek bir tepeye savaş toplarını (2 1/2-pound cannons) baraj biçiminde konuşlandıran Ruslar koyun ortasındaki yüksek kayaya sığınan Supiklerin üzerine ateş açarlar. Supikler arasında kargaşa çıkar ve 500-2000 kadar Supiğin öldürüldüğü ya da kaçmaya çalışırken boğulduğu raporda yazmaktadır. Kadınlar ve çocuklar korku ve çaresizlikle kendilerini kayalıkların üzerinden aşağı atarlar. Şelihov daha sonra adalı yerliler üzerindeki otoritesini ve hakimiyetini sağlamlaştırmak için her yüksek rütbeli (chief Rusça тойон toyon Supikçe tuyuq) adamının yanına esir edilen bir Supik çocuğu (Supikçe uswiillraaq) vermiş böylece onları diğer kurtulan Supiklerden gelebilecek saldırılara karşı sigortalamıştır. Şelihov'un milisleri tarafından sonraki günler ve yıllarda Kodiak (Batı ya da Kaniagmiut Supikleri) ve Prince William Sound (Doğu ya da Chugachigmiut Supikleri) civarına değişik sayıda vahşet uygulanmıştır. Şelihov 1786 yılında dönmemek üzere Rusya'ya geri döndüğünde Kodiak Supikleri kırıp geçirilmiş ve demoralize olmuş, Rus kontrolü böylece sağlamlaşmıştır. Şelihov kurduğu bu kürk ticareti kumpanyasını Rusya'dan idare etmiş ve Alaska sömürgesi üzerine emperyal bir tekel oluşturmuştur. Vicdansız olarak bilinen Şelihov'un Alaska yerlilerine yaptığı kötü muamele Rus İmparatorluğu tarafından ciddi bir suç olarak görülse de Alaska'nın Rusya'dan uzakta izole olması ceza almamasındaki en büyük etkendir. Rusların ufak savaş topu ile misket tüfeklerine karşı Supiklerin yalnızca okları ve mızrakları vardı. Bu katliam, Kodiak Adasındaki Supikler için sonun başlangıcı olmuştur. Awa’uq

Katliam

ından kurtulanların çoğu Rus işgalinde ilk yirmi yıl içerisinde ölmüştür. Kodiak Supikçesinin iki alt lehçesi vardır. Bunlardan Güney lehçesi (
Southern subdialect) Akhiok ile Old Harbor yörelerinde konuşulurken, Kuzey lehçesi (Northern subdialect) Karluk, Larsen Bay, Port Lions, Ouzinkie, Kodiak yerleşimlerinde konuşulur. Awa’uq

Katliam

ında esasen Akhiok ve Old Harbor sakinleri yani Güney Kodiak Supikçesi konuşanları katledilmiştir. Ruslar aynı yıl kuzeydeki Shuyak Adası'ndaki birkaç köyü de yok etmişlerdir. Rus işgali öncesi Supiklerin (Batı Suikleri ve Doğu supikleri) nüfusu 10.000 olarak tahmin ediliyor.

Katliam

dan sonra Kodiak ve çevresine yerleşen Ruslar adadaki yerli 8.000 Supiği zorla köleleştirmişlerdir.

Yer

li köy şeflerinin (Supikçe
angayuqaq, İng. village chief) çocuklarını yüksek rütbeli Rus tacirlerin yanına rehine-sigorta olarak alıkoymasını katliamın son tanığı Arsenti Aminak şöyle anlatır: Son tanık 1851 yılında Kodiak adasını ziyaret eden ve Supik (Almanca Die Konjagen «Koniag/Kodiak Supikleri, Kaniagmiut») yaşamı ve kültürü üzerine etnografik bilgileri kaydeden Finli doğa bilimci Henrik Johan Holmberg, katliamın son canlı tanığı ile konuşan ve bu konuşmalarını 1856-1863 yıllarında yayımlayan tek kişidir. Holmberg'in konuşturduğu bu kişi Arsenti Aminak adlı yaşlı ve bilge (eldest and wisest) Supik (Sugpiat) adamıdır ve bu yaşlı adam Kodiak'ın pagan zamanları üzerine konuşan tek kişi (only speaking monument of pagan times on Kadiak) olduğu kadar aynı zamanda Rus öncesi sözlü Supik tarihinin kaydedilmiş tek canlı örneğidir. Konuşmasını anadili olan Supikçe yapan Aminak'ın sözlerini çeviren ise Alaska Kreollerinden Panfilof adlı kişidir.

Sonuçları ve etkileri

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Wounded Knee Katliamı
3 yıl önce

yerli Supiklere karşı yapılan Awa’uq Katliamı'nı arkeolog Rick Knecht Wounded Knee of Alaska («Alaska'nın Wounded Knee [Katliamı]») olarak nitelendirir. 1890'da...

Wounded Knee Katliamı, Wounded Knee Katliamı
Kodiak Adası
6 yıl önce

yüksek Awa’uq kaya-adacığına sığınan Kodiak Adası'ndaki Qik’rtarmiut kabilesinden Supiklerin 2000 (ya da daha fazla: 2.500-3.000) kadarı Awa’uq Katliamı denen...

Richard Knecht
6 yıl önce

sürecinde işlenen en büyük ve en vahşi katliam olan Awa’uq Katliamı arkeolog Rick Knecht'e göre Wounded Knee Katliamı'nın Alaska versiyonudur (Wounded Knee...

Kodiak Takımadası
6 yıl önce

yüksek Awa’uq kaya-adacığına sığınan Kodiak Adası'ndaki Qik’rtarmiut kabilesinden Supiklerin 2000 (ya da daha fazla: 2.500-3.000) kadarı Awa’uq Katliamı denen...

Henrik Johan Holmberg
6 yıl önce

Supiklerin yaşamı üzerine etnografik bilgileri kaydeden Holmberg, Awa’uq Katliamı'nın son canlı tanığı Arsenti Aminak ile konuşan ve bu konuşmalarını yayımlayan...

Sitkalidak
6 yıl önce

Adadaki Awa’uq (KOD 450 Sitkalidak Refuge Rock site) yerleşiminde 1784 yılında işlenen bu Awa’uq Katliamı'nda (Sitkalidak Massacre ya da Awa'uq (Refuge...

Rus Amerikası
3 yıl önce

yerliyi öldürerek adada hakimiyetini ilan edecektir. Awa’uq Katliamı olarak bilinen bu vahşi katliamda 2000 kadar Supik Eskimosu (Alutiiq) öldürülmüştür...

Promışlennik
6 yıl önce

faaliyetinde daha az bulunmuşlardır. 1784 yılında Supiklere karşı yapılan Awa’uq Katliamı'nda da aktif rol oynamışlardır. Promışlenniklerin Alaska yerlileri ile...